Een deel van de mensen die deze problemen het liefst ontkennen of sterk relativeren, kunnen zo razend worden dat ze de betreffende wetenschappers, vaak via social media, bedreigen met mishandeling en als het om vrouwen gaat met verkrachting. Het gaat overigens niet alleen om wetenschappers. Ook journalisten, bestuurders en politici die ‘onwelgevallige’ standpunten innemen, worden bedreigd. De vraag is waar deze agressie vandaan komt.
Kritiek is van alle tijden – en daar is niets verkeerd aan. Maar dit gaat verder. Voor de bedreigers verwordt kritiek tot fanatiek, rancuneus en extreem wantrouwen naar iedereen die in hun ogen tot de zogeheten ‘alles regelende en manipulerende elite’ behoort.
Het zou overigens niet terecht zijn alle critici over één kam te scheren . Er is wel degelijk een verschil tussen complotdenkers, doorgeslagen bedreigers en mensen die na zorgvuldig nadenken Corona weliswaar niet als ernstige pandemie ontkennen, maar wel vraagtekens zetten bij het bestaande beleid. Het zou zinvol zijn met deze groep een gesprek aan te gaan.
De voedingsbodem van de mentaliteit van de fanatieke wantrouwers en bedreigers echter is veel breder en dieper en wordt veroorzaakt door een reeks schandalen en mistanden van de afgelopen twintig jaar. Ik noem de toeslagenaffaire, de woningnood, de toenemende inkomenskloof, het stikstofprobleem, liegende managers en weinig daadkrachtige politici in een machteloos gemaakt parlement.
Vrije markt
Al deze problemen zouden opgelost kunnen worden, maar de ‘terugtrekkende overheid ‘ vond dat sociaaleconomische problemen vanzelf opgelost zouden worden door de vrije markt. Vanuit die visie werden problemen vooruitgeschoven of volkomen genegeerd. Het resultaat was een sterke afname in vertrouwen naar bestuurders, media en de wetenschap (van 71 procent vertrouwen in 2000 tot 31 procent nu, volgens het Sociaal en Cultureel Planbureau).
Triest genoeg moeten de goeden hierbij onder de kwaden lijden. Niet bepaalde personen maar de hele groep van wetenschappers, journalisten en bestuurders zijn in de ogen van fanatieke bedreigers en hun sympathisanten per definitie leugenachtig. Een zeer kritische houding is gezien alle mistanden volkomen terecht. Een degelijk onderbouwde kritische houding wordt echter steeds meer opzij geschoven door extreemrechtse partijen die gezien de meegedragen vlaggen en symbolen bij veel demonstraties de boventoon voeren.
Het vertrouwen in de overheid en gekoppeld daaraan wetenschap en media, zou hersteld kunnen worden als de overheid de daadkracht die zij nu vertoont bij het bestrijden van Corona ook zou gebruiken bij het bevorderen van positieve zaken als een beter milieu, vermindering van opwarming aarde, huisvesting voor iedereen, opheffen van de armoede van 15 procent van de bevolking en meer democratie voor iedereen. Dat is geen gemakkelijke taak. Maar met het loslaten van het vrije marktprincipe als enig bepalend uitgangspunt, moet dit te doen zijn.
