Niets te na gesproken van mensen die een leven lang op dezelfde plek blijven. Dat heeft zijn eigen charmes en voordelen. Het is zelfs een van de drie geloften van Benedictus: stabilitas loci. Vastheid van plaats. Je kunt beter maar op één plek blijven om met aandacht te kunnen leven, je ten volle te kunnen concentreren op God.
Maar dat hoeft niet voor iedereen te gelden. Voor ons werkte het anders. Zoals zo vaak heeft ook deze waarheid zijn keerzijde, die eveneens zijn gelijk heeft. De markante hoogleraar Gerard Rothuizen formuleerde dat altijd zo treffend: Het omgekeerde is overigens ook waar. Voor ons zou de stabilitas loci een ramp zijn geweest.
Abraham zwierf, Mozes zwierf, Jezus zwierf, Franciscus van Assisi zwierf. Reden om ons eigen zwerven eens onder de loep te nemen, zoals mijn geliefde en ik dat beschreven in ons gezamenlijke boek Twee zwervers verliefd.
De dag van de verhuizing staat je wereld op z’n kop. Je hele huis wordt onttakeld. Alle vanzelfsprekendheden en vertrouwdheden vallen weg. Verborgen hoekjes worden schaamteloos blootgelegd als nesten van stof, spinrag en vuil. Niets staat nog op zijn plaats. Je zwerft ontredderd rond in je eigen huis dat plotseling geen thuis meer is.
Dat zou goed te hanteren zijn als er meteen ergens een ander thuis op je wachtte. Maar niets daarvan. Als de verhuizers je spullen hebben achtergelaten in je nieuwe huis tref je ook daar de ontreddering aan. Alles moet zijn plek nog vinden. En zo dool je onthand rond in een huis dat je huis nog niet is, laat staan een thuis. De kamer staat propvol dozen, dreigend dat ze voorlopig nog niet zullen zijn geleegd. Dat de dingen hun bestemming nog lang niet gevonden hebben. Dat je zult zoeken naar je vertrouwde spullen. En vooral: dat je de komende dagen zult zoeken naar jezelf. Jij, de gedesoriënteerde kat in het vreemde pakhuis.
Ik overdrijf natuurlijk, zoals een echte schrijver hoort te doen. Chargeren. Dingen in de verf zetten. Maar daarmee wordt de ontreddering duidelijk. Wat is daar nu heilzaam aan?
Dit: dat niets nog vanzelfsprekend is. Dat alle automatismen vervallen. Dat je in je hemd wordt gezet. Dat je verrukkelijk ontregeld wordt. Dat je je even moet onthechten. Dat je dus alle zelfvoldaanheid, alle verslaafdheden, alle gezapigheid en gemakzucht moet laten varen. Dat je wordt teruggeworpen op jezelf. En op elkaar. Op de essentie. En ten diepste op God.
Het is een mystiek proces. Ja, ik heb de heilzaamheid van ontreddering dertien keer mogen ervaren. En het heeft ons en vooral onze liefde heel goed gedaan om, even alles uit handen geslagen, opnieuw je plek ten opzichte van jezelf, elkaar en God te mogen vinden.
En onze arme kinderen dan? Natuurlijk hebben zij het soms moeilijk gehad, maar uiteindelijk zijn ze er allemaal sterker door geworden en zijn ze zelfs dankbaar dat ze zoveel verschillende regio’s hebben mogen leren kennen. Dat ze geleerd hebben telkens opnieuw te beginnen. Geleerd hebben te vertrouwen dat er altijd toekomst is.
Heilzame verbijstering
Verhuizen, zwerven… het is ook heilzaam in die zin dat je ogen weer eens worden geopend voor de waanzin van de maatschappij waarin wij leven. De complexiteit van de bureaucratie heeft in de loop van die dertien keer idiote proporties aangenomen.
De digitalisering van alleen al de verkoop en koop van een huis – die altijd weer belooft het gemakkelijker en mensvriendelijker te maken – is geworden tot een kafkaiaans universum dat bestaat uit wantrouwen en krampachtige regeldrift. Om alles maar voor te zijn. Om alles maar af te dekken en dicht te timmeren. Het is niet na te vertellen hoeveel documenten wij hebben moeten ondertekenen. Wat moeten mensen die heg noch steg weten in de digitale wereld toch in zo’n samenleving beginnen?
Het zou het allemaal zoveel gemakkelijker maken als er ergens een mens was die bereid was je verder te helpen. Maar eer je tot een mens van vlees en bloed bent doorgedrongen heb je al uren in de wacht gehangen met schetterende muziek in de oren, overgeleverd aan computerstemmen die je doorverbinden met de volgende digitale nitwit.
Werkelijk, ik heb uren met robots gepraat om een vraag voor te kunnen leggen aan een heuse bankmedewerker. Ondanks Rikkel Nikkel in mijn jeugd had ik niet durven dromen dat dit geluk mij ooit beschoren zou zijn!
En wat hiervan te denken: de eerste middag van onze verhuizing hebben mijn lief en ik samen drie uur aan de lijn gewanhoopt bij onze provider om de beloofde internetverbinding voor elkaar te krijgen.
‘Ja, meneer, echt, zodra u verhuisd bent hebt u meteen internet!’
Door eerdere ervaring wijs geworden: ‘Echt??’
‘Ja, meneer. U hoeft maar een knop om te zetten.’
‘Maar kan er geen monteur komen die ons even helpt?’
‘Nee, meneer. Het is een doe-het-zelf-pakket.’
Geprobeerd natuurlijk, vooral mijn technische geliefde – maar niets ‘doet het zelf’. Het heeft vijf dagen en uiteindelijk dreigen met de overstap naar een concurrent gekost om een monteur toegezegd te krijgen. Inmiddels een week verder hebben we dan eindelijk een vriendelijk levend mens ontvangen die ons in no-time van internet voorzag.
Peanuts natuurlijk, zeker in deze wereld vol werkelijke smart, maar de simpelste dingen kun je niet meer afhandelen zonder internet – waarmee het is geworden tot een basale levensnoodzaak. Irritatie alom. Wat is hier nu heilzaam aan?
Dit: dat je weer eens door hebt hoe desastreus onze samenleving is ontmenselijkt. Dat is het erge aan deze robotisering en bureaucratisering. Het is enerzijds verschrikkelijk om dat te beseffen, maar tegelijk heilzaam om het goed door te krijgen en de vinger op de zere plek te kunnen leggen. Het creëert bewustwording. Hellup, ik zoek een mens!
Licht
En toch, dit avontuur van verhuizen, zwerven en onthechting, met alle bewust gezochte ongemak en chagrijn, kan je ongelooflijk helpen de essentie van het leven weer op het spoor te komen. Erin te oefenen. En te ervaren dat het een nieuwe kans is om je liefde sterker te laten worden.
Ook merken wij dat al ons zwerven ons uiteindelijk toch dichter bij onze bestemming brengt. Het klopt niet, het cliché dat het doel van de weg de weg zelf zou zijn en de bestemming van de reis de reis zelf. We komen wel degelijk dichter bij waar we wezen moeten.
Heel ons leven hebben we gezocht naar het licht. Dat hebben wij nu gevonden boven de monding van de Schelde.
Het is niet zomaar licht.
Het is het licht dat onze liefde is.
Het is het licht dat ten diepste God is.
Voor ik verdwijn
in dat verliefde licht
achter de heuveltop
kijk ik nog een keer om
en zie
het land waarin
wij zwierven en beminden,
hoe wonderschoon het was,
hoe zonbeschenen.
(Uit mijn bundel ‘Eliane – liefdeslyriek’ – verschijnt 13 mei)
Boekpresentatie 13 mei Vlissingen
Op 13 mei is er een feest en boekpresentatie van ELIANE – liefdeslyriek, de nieuwste uitgave van Wim Jansen. Locatie: Belgische Loodsensociëteit, Boulevard de Ruyter 4, Vlissingen. Inloop vanaf 14.30 uur: Ontvangst met koffie/thee en petitfour. Met om 15.00 uur: Welkom en inleiding door Wim. Gitaarmuziek door zonen Emiel en Hans. Inleiding door Greco Idema: de eerste uitgave van zijn Bureau Intermonde. Gitaarmuziek. Reactie van Eliane. Gitaarmuziek. Wim leest enkele gedichten voor. Vanaf circa 15.30 uur: Feest, onbeperkt drank en hapjes tot 17.30 uur en als dank voor de aanwezigheid op 13 mei: gratis meenemen van de mooi uitgevoerde hardcoverbundel ELIANE, ruim 100 pagina’s liefdeslyriek en mooie foto’s.
