Het is geen wonder dat in de huidige geglobaliseerde wereld de ontwikkelingen in een land zich niet beperken tot de landsgrenzen. De presidentsverkiezingen lieten en laten Turkse Nederlanders niet onbewogen. Dit jaar mochten Turken in het buitenland voor het eerst stemmen en hoewel de opkomst in Nederland met iets minder dan 6% redelijk aan de lage kant was, zijn de aandacht voor en de gevolgen van deze verkiezingen van veel grotere omvang.
Fysiek hier, mentaal daar?
De afgelopen maanden ben ik bijna dagelijks gaan inzien hoezeer Turkse Nederlanders, inclusief ikzelf, zich met Turkse aangelegenheden bezighouden. Hoewel het merendeel van de onderwerpen de Turkse politiek aangaan, voelt het gros van de Turkse Nederlanders zich betrokken bij de onderwerpen en vertegenwoordigd door de Turken aldaar. Kennelijk is de liefde wederzijds aangezien Turkse Kamerleden de afgelopen maanden ook Nederland hebben bezocht en in verscheidene moskeeën hebben gesproken, waarbij zij ook retoriek vergelijkbaar met die van Erdogan hebben geuit. De ontwikkelingen daar worden hier dus op de voet gevolgd en de sympathie voor een sterke leider wordt zodoende ook overgedragen aan Turkse Nederlanders. En met succes, aangezien bijna 78% van de stemmers in Nederland voor Erdogan heeft gekozen. Dat is 26% meer dan in Turkije.
Waar de schoen wringt
Dit is dan ook waar de schoen wringt. Hoewel het om de eerste democratisch gekozen president van Turkije gaat, werden op weg naar Erdogans ‘nieuwe Turkije’ deze presidentsverkiezingen en de lokale verkiezingen van afgelopen maart als de strijd voor de milli irade (‘de wil van het volk’) gelanceerd. Dit was, aldus Erdogan, ‘een nieuwe fase die even belangrijk is als de Bevrijdingsoorlog’. In de Turkse Bevrijdingsoorlog, vlak na de Eerste Wereldoorlog, werd het volk, in al zijn diversiteit, opgeroepen te mobiliseren tegen de vijand van buitenaf die een eind aan Turkije wilde maken. Hier werd in groten getale, en met succes, gehoor aan gegeven. Nu bijna een eeuw later zouden de vijanden – Europa (Nederland incluis), Amerika en Israël werden expliciet genoemd – die destijds afgehouden werden, met een interne vijand samenspannen en het gemunt hebben op het succes van Erdogan en consorten. Een ‘alles of niets’-gevecht dus. Bijzonder is dat dit soort taalgebruik pas dagelijks werd gebezigd nadat er in december 2013 een grootschalig corruptieschandaal uitbrak waarbij een arrestatiebevel voor vier zonen van ministers van de AK-partij (AKP) was.
Wanpraktijken en diens naschokken in Nederland
Wanneer we de ontwikkelingen in Turkije bekijken – Turkije werd lange tijd als ‘de rijzende ster’ gezien – zien we dat bij de oprichting van de AKP gezegd werd dat het om een centrumpartij ging, wel vanuit islam geïnspireerd, maar men zou er voor iedereen zijn. Tijdens de eerste twee perioden werd deze belofte grotendeels waargemaakt en volgde de ene positieve stap na de andere. Van de laatste periode kan dat helaas niet meer gezegd worden. Het tijdperk van het omarmen van het gehele volk lijkt voorbij te zijn. De premier van het algehele Turkse volk schroomde niet om de oppositie menigmaal weg te zetten als ‘islam-vijanden’, de betogers van Gezi-park als schooiers (çapulcu), de Hizmetbeweging, die de interne vijand zou moeten voorstellen, als een maffiabende, landverraders en zelfs huurmoordenaars. Daarnaast hebben yezidi’s, alevieten, Zaza-Koerden, Armenen en nog vele andere (bevolkings)groepen er ook van langs gekregen. Met andere woorden: anders zijn en andere opvattingen erop nahouden, werd haast op de automatische piloot gecategoriseerd als fout.
De nieuwe trend van uitsluiten en denigreren brengt ook mensen in Nederland lijnrecht tegenover elkaar. In mijn omgeving heb ik dit meerdere malen waargenomen. Sommigen zijn niet meer welkom in een moskee omdat ze zouden sympathiseren met X, anderen geven aan dat er ruzie en verdeeldheid is ontstaan met ouders vanwege pro/anti-Erdogan sentimenten. Sommigen zijn verbaal aangevallen (tijdens een toespraak van een AKP-parlementariër in Zaandam) en ik ken zelfs mensen die bedreigd zijn en daar aangifte van hebben gedaan. Dit speelde wellicht meer tussen de Turkse Nederlanders onderling, maar breder getrokken waren de UETD (Europese tak van de AKP met ook een Nederlandse vertegenwoordiging) betrokken bij de protesten in Almelo tegen ‘een Armeens genocidemonument’, samen met de Turkse Consul-Generaal en moskeeën van Diyanet. Vrijdagpreken werden in het land gewijd aan het belang van deelname aan het protest in Almelo en vanuit vele moskeeën werd met bussen naar Almelo gereisd. Waar ik nog niet genoeg zicht op heb is of de visie op Nederland(ers) veranderd is, aangezien Nederland ook binnen de categorie van de externe vijand (Europa/Westen) valt. Buiten kritiek op de Nederlandse media die enkel negatief zou berichten over Erdogan, heb ik daar geen aanwijzingen voor.
De toekomst
De mist rondom mogelijke wanpraktijken waarbij de AKP betrokken lijkt te zijn, is nog niet opgetrokken. Zo kan bijvoorbeeld het onderzoek naar het corruptieschandaal niet gecontinueerd worden. Politieagenten die uitvoerig onderzoek hebben gedaan en hiervoor bewijs hebben vergaard, zijn eerst weggezet als een interne vijand en/of op non-actief gesteld en een week voor deze verkiezingen werden vele agenten opgepakt. Na het verstrijken van de wettelijke termijn voor voorarrest werd een groot deel zonder overtuigend bewijs weer vrijgelaten, waarbij sommigen zelfs niet eens verhoord waren. Dit bevestigde het beeld van sommige analisten die de arrestaties als een verkiezingsstunt zagen. Deze rare gang van zaken bij het gerecht werd mede mogelijk gemaakt doordat de deskundige rechters die zich over corruptie bogen, enkele weken geleden vervangen waren door ‘super strafrechters’ met vergaande invloed, bovenal aangewezen door Erdogan en co. Dit roept dan ook bij critici vraagtekens op over in hoeverre het gerecht nog zijn onafhankelijkheid kan bewaren in de toekomst. Om over de onafhankelijkheid van de Turkse media nog maar te zwijgen.
Tijdens zijn overwinningsrede sprak Erdogan het volk toe: “Vandaag heeft de milli irade opnieuw gewonnen”. Ik vraag mij af welke koers na vandaag gevoerd zal worden. Zal de oude trend van omarmen weer omarmd worden? Of gaat, met de toename van nog meer macht en bevoegdheden, de trend om nieuwe vijanden uit te roepen doorgezet worden en wellicht zelfs nieuwe proporties aannemen? Misschien nog belangrijker voor ons hier: Wat gaan de Turkse Nederlanders doen en gaan de ontstane onderlinge wonden nog geheeld worden?
Wat mij in ieder geval wel duidelijk is, is dat waar tijdens de vorige Bevrijdingsoorlog het Turkse volk in al zijn diversiteit samenspande tegen externe vijanden, tijdens de huidige ‘Bevrijdingsoorlog’ het diverse volk steeds meer verdeeld raakt in groepen die eigenlijk niet zóveel van elkaar verschillen. Ook hier in Nederland.
Ahmet Kaya is vrijwilliger bij Platform INS en de Dialoog Academie. Beide zijn stichtingen van de Gulen beweging. Sinds de ruzie tussen Erdogan en Gulen is de gulenbeweging een anti-erdogan offensief begonnen via alle mogelijke kanalen. Ik vraag me af welk doel Ahmet Kaya precies dient.
Wat mij in ieder geval duidelijk is dat dit artikel verre van objectief is.
Duidelijk artikel, dat een goed beeld geeft van de ontwikkelingen. Ikzelf ben ook erg benieuwd naar wat dit verder gaat betekenen voor Nederland en de Turken in Nederland. Maar voor zover ik zie, kun je de ontwikkelingen in Turkije direct op Nederland toepassen. Ook daar komen mensen tegenover elkaar te staan, worden vriendschappen verbroken, etc etc etc.
Ik wil nog wel reageren op mijn voorganger Van Mencken;
Waar Ahmet Kaya ook vrijwilliger is, ik vind dit nog een van de artikelen met de meeste nuance. Het doet onvoldoende recht aan de inhoud van het artikel om het als anti-Erdogan propaganda weg te zetten. Het is juist een beknopte weergave van de actuele zorgen in en van Turkije. Overigens doet uw reactie mij erg veel denken aan de standaard reactie van een gemiddelde Erdogan-bewonderaar die struikelt over de achtergrond van de schrijver in plaats van de inhoud. Zolang de discussie niet op inhoudelijk niveau wordt gevoerd, lijkt het me lastig om tot de kern (en misschien zelfs een oplossing!) te komen.