Verslag van ’50 jaar Nes Ammim’

Ik was niet helemaal op tijd en ik moest vanwege een familiedag al om 15.00 uur weer vertrekken, maar wat ik van de dag heb meegemaakt, heeft een zeer positieve indruk op mij gemaakt. Ik vond het moedig dat de organisatie Noha Khatib en Ayelet Roth als hoofdspreeksters had uitgenodigd. Beide dames, de een een Palestijnse (Arabische) Israëli en de ander een Joodse Israëli, vertelden over hun inzet om in Israël een vruchtbare dialoog tussen Joden en Arabieren (Palestijnen) op gang te brengen en in stand te houden.

Als eerste spreekster kwam Noha Khatib het podium op. Een moedig besluit van de organisatie: geen christen of joodse, wat bij Nes Ammim als oorspronkelijke ontmoetingsplek voor joden en christenen wellicht verwacht zou kunnen worden, maar een Palestijnse moslima die als eerste het woord krijgt om haar verhaal te vertellen. Een verhaal over de structurele achterstelling door officiële instanties waaronder Palestijnse Israëli’s te lijden hebben. In het geval van Noha Khatib gaat dit verhaal vooral over het onderwijs dat in Israël bijna volledig gesegregeerd is: er zijn nauwelijks scholen die principieel gemengd zijn. Af en toe gaan Palestijnse kinderen naar Joodse scholen en (bijna) nooit gaan Joodse kinderen naar Palestijnse scholen. Bovendien ontvangen Arabische scholen van de overheid maar een fractie van de financiële steun die Joodse scholen ontvangen. Dat Arabische scholen veel slechter scoren dan Joodse, ligt vooral aan het feit dat ze door de overheid systematisch worden achtergesteld.

Dat was de reden dat Noha Khatib zich in 1997 enthousiast aanmeldde toen ze hoorde van het plan om een gemengde Joods-Arabische school te starten: de Hand in Hand School. Ze had geen onderwijservaring, maar werd in 2004 de eerste directeur van de Hand in Hand School in Kfar Kara. Een deel van haar persoonlijke verhaal is hier te lezen.

Bijzonder was het wat Noha in Amersfoort vertelde over haar ervaringen in Noord-Ierland. Daar was ze een aantal jaren geleden te gast bij rooms-katholieken en protestanten die zich hadden ingezet voor vrede en verzoening. Het was een confronterend bezoek dat haar indringend aan het denken zette over de situatie tussen Joden en Arabieren in Israël en het Israëlisch-Palestijnse conflict. Dat laatstgenoemde conflict bleek niet het enige te zijn dat ooit als ‘onoplosbaar’ werd gekwalificeerd. En toch was er in Ierland een oplossing gekomen.

Na de lunchpauze, waarin ik de lunch zelf ben misgelopen vanwege de verschillende gesprekken met vrienden en bekenden die ik tegenkwam, heb ik de workshop met Noha Khatib gevolgd. Haar verhaal bevestigde opnieuw dat Arabische Israëli’s individueel en collectief systematisch worden achtergesteld bij de Joodse bevolking. Zij sprak onomwonden van ‘segregatie’ – een samenleving waar je, zeker als Jood, je leven lang in Israël kunt wonen zonder echt contact te hoeven hebben met Arabische Israëli’s, die toch ruim 20% van de bevolking vormen. Noha stelde daarbij dat een enquête heeft uitgewezen dat 67% van de Joodse jongeren niet in een (flat)gebouw willen wonen waar een Arabisch gezin woont.

Ik vroeg haar wat dan haar antwoord zou zijn op mensen die stellen dat Arabische Israëli’s in Israël toch gewoon gelijke democratische rechten hebben, en zelfs eigen partijen in de Knesset, en dat er zelfs Arabische christenen uit Nazareth in militaire dienst gaan. Haar antwoord was dat dat laatste zeker incidenteel gebeurde, maar dat dat haar verhaal op geen enkele manier ontkrachtte. “You must ask yourself, why these small stories are made so big in the media. Why are they so special?” Inderdaad: waarom wordt er van zulke zaken – die toch doodnormaal zouden moeten zijn – zo’n groot verhaal gemaakt? Welk doel dienen dit soort publicaties…

Toen we als workshop één stelling voor de plenaire slotbijeenkomst moesten maken, kozen we unaniem voor een uitspraak c.q. wijze les die Noha van een ‘wise woman’ had meegekregen: “Als je rond de tafel zit om met elkaar te praten, kijk dan wie er niet is – juist dat is degene met wie je in gesprek moet gaan als je vijandschap en onbegrip wilt overwinnen.”

Ik denk dat Nes Ammim met zijn inzet voor dialoog en trialoog die uitspraak op een integere manier in praktijk heeft leren brengen. Van Noha Khatib is te leren hoe je dat kunt doen zonder je ogen te sluiten voor bestaand onrecht.