Verslag van ‘Religie, de kerk voorbij’

De Hart vertelde op een bevlogen manier over de stand van zaken in het religieuze landschap van Nederland. We zijn in Nederland duidelijk minder kerkelijk geworden, maar niet minder spiritueel. We zien ook dat mensen die regelmatig naar de kerk gaan veel meer vrijwilligerswerk op zich nemen dan mensen die niet naar de kerk gaan. Aan de andere kant scoort Nederland in europees verband heel hoog op het gebied van vrijwilligerswerk. Op dat gebied worden we dus niet asocialer. De manier van het beleven van geloof is volgens het onderzoek van De Hart wel veranderd. We vertrouwen meer dan vroeger op onze intuïtie en zijn op zoek naar onze eigen waarheden. Daar gebruiken we het internet ook steeds vaker voor. De vele feiten kregen de tijd te landen tijdens een muzikaal intermezzo van Wijnand van Klaveren.

Na het intermezzo stelde Paul Schnabel vragen aan Joep de Hart. De vraag naar het verschil tussen spiritualiteit en religiositeit sprong daar uit. De Hart vertelde dat voor veel mensen deze naadloos in elkaar overlopen, maar dat kerkelijke leiders en mensen die heel diep in de nieuwe spiritualiteit zitten in sommige gevallen graag een duidelijke grens trekken. Je zou kunnen zeggen dat ze elkaars spirituele pad niet vertrouwen. De Hart sprak verder over een universele religieuze kern in de mens die voortkomt uit een hoop dat dit leven niet alles is. Dat zet mensen aan tot bidden en mediteren en tussen die twee is soms niet echt meer een verschil te merken. Paul Schnabel ging ook in op een kanttekening die De Hart al maakte: de evangelische kerken en de bevindelijk gereformeerde kerken groeien wel, maar niet zo sterk dat ze impact hebben op de secularisatie. Kunnen we terug naar de situatie zoals die ooit was? Joep de Hart schetste dat de periode waar wij nu uit komen, de Verzuiling, eigenlijk een hele bijzondere periode is geweest; de verzuiling was de uitzondering. Als de tendens zoals deze zich nu ontwikkelt zich voortzet, doet in 2050 het laatste lid van de PKN het licht uit, en in 2065 de laatste katholiek.

Na de pauze was er een gesprek tussen Manuela Kalsky, theologe, bijzonder hoogleraar en directeur van het Dominicanen Studiecentrum voor Theologie en Samenleving en Franck Ploum, directeur van De Nieuwe Liefde. Kalsky gaf aan altijd veel te hebben aan de cijfers die Joep de Hart publiceert. Het project W!J gaat op zoek naar een nieuwe verbinding van de verschillen binnen de Nederlandse samenleving. Ze stelt dan ook dat we niet moeten zoeken naar eenheid, maar de verbinding zoeken in de diversiteit. Ze sprak over multiple religious belonging, het horen bij verschillende religieuze stromingen. In Azië is dat helemaal niet vreemd. We hoeven, volgens Kalsky, helemaal niet bang te zijn voor diversiteit. Dat zit wat betreft het christendom in de wortels, het christendom is altijd een syncretistische religie geweest met elementen uit het jodendom en de religie uit het Oude Egypte. Eenheid is geen oplossing. Wijnand van Klaveren verzorgde na dit onderdeel weer een muzikaal intermezzo.

Hierna was er een column van Jan van Hooydonk, voormalig hoofdredacteur van het progressieve katholieke weekblad De Bazuin en diens opvolger VolZin. Hij vergeleek diversiteit met verschillende gerechten en gaf aan deze graag in verschillende gangen te nuttigen. Hij stelde dat verschillen belangrijk zijn, omdat de democratie daarvan leeft. Het ene authentieke zelf moet niet hetzelfde worden als het andere authentieke zelf: “Stop de liberale gelijkheidsmachine”.

Het laatste deel van de avond was er een debat tussen Joep de Hart, Manuela Kalsky en Jan van Hooydonk onder leiding van Franck Ploum. Van Hooydonk was bang voor een eenheidsworst; een samenleving waarin de verschillen werden weggenomen. Kennis over de ramadan, zei hij, moet er niet toe leiden “dat ik een beetje moslim word, maar een betere katholiek”. Kalsky was het daar niet mee eens. Identiteit moet niet ingezet worden als muur of loopgraaf; het gaat er om de tussenruimte tussen mensen te vinden, en de verschillen te verbinden. De muziek had het laatste woord.

Klik hier voor een aantal foto’s van deze avond.