Het fenomeen van ‘meervoudig geloven’ of in de (wetenschappelijke) Engelse term ‘multiple religious belonging’ (MRB) is een verschijnsel dat relatief ‘jong’ is. Des te opvallender was het deelnemersveld van deze studiedag: op enkele uitzonderingen na bestond de groep uit 60-ers, 70-ers en 80-ers (en dan heb ik het niet over geboortejaren). Dat deed overigens aan de levendigheid van de discussie niets af, integendeel.
Via een kort ‘empirisch onderzoek’ bleek dat slechts een heel kleine minderheid van de deelnemers zichzelf als uitsluitend christen benoemde. Voor alle overigen bleek dat zij het geloof van hun jeugd combineerden met nieuw verworven geloven zoals bijvoorbeeld hindoeïsme of Advaita Vedanta, of religieuze praktijken zoals yoga en boeddhistische meditatie (Zen of Vipassana). Het lijkt een vorm van vrijheid die door de meesten als positief wordt ervaren. Anderzijds wordt ook het probleem van een eigen identiteit erkend: waar hoor je nu eigenlijk bij? “Wat is je ‘echte’ geloof?”, is een vraag die nog voor verwarring kan zorgen. Het verlies van (oude) identiteit en herkenbare grenzen roept soms angst op. Waar sta ik en waarmee ben ik verbonden?
Naar aanleiding van een interview uit het boek Flexibel Geloven van Manuela Kalsky en Frieda Pruim, werd in kleine groepen gediscussieerd over het combineren van meerdere geloven. Het bleek voor de meesten niet een kwestie te zijn van ‘iets verliezen’ (van de ‘volheid van het eerste geloof’), maar juist ‘iets erbij’ krijgen, een echte verrijking en verdieping van het eigen religieuze leven.
Momenteel is MRB het onderwerp van een meerjarig onderzoek onder leiding van Van der Braak en Kalsky. In hun voordrachten benadrukten zij dat ‘meervoudig geloven’ niet een ‘nieuwe beweging’ is. Het is wel een kenmerk van een pluriforme maatschappij waarin mensen steeds vaker er makkelijker in contact komen met ‘andere’ religies. Grenzen tussen religies lijken te vervagen wat enerzijds aanleiding geeft tot het zoeken naar nieuwe identiteiten en anderzijds uitnodigt tot wezenlijke verbinding, maar dan zonder een dwangmatige eenheid van geloven, want zoals Kalsky stelde: “Eenheid is een gewelddadig concept”. Zij verwees dan ook naar het Handvest voor Compassie waarbij Herman Wijffels de nadruk legde op die wezenlijke verbinding. Juist in die visie ligt de hoop op een goed leven, het samen-leven en het samengaan van pluriformiteit in harmonie. Dat het realiseren daarvan veel persoonlijke moed en wijsheid vraagt, zal niemand op deze studiedag zijn ontgaan.
Klik hier om het boek ‘Flexibel geloven’ te bestellen.
