Vluchtelingencrisis of vergrijzingsoplossing?

Zo zijn er nu in Nederland 26 65-plussers per 100 mensen binnen de beroepsbevolking en zou dit aantal in 2040 stijgen tot 49 per 100. Dat betekent dat de werkende bevolking steeds kleiner wordt en de groep 65-plussers steeds groter (CBS). De draagkracht van de 65-plussers wordt dus steeds kleiner en moeilijker om in stand te houden. Tegelijkertijd zijn er wereldwijd ongeveer 65,3 miljoen mensen op de vlucht (Vluchtelingenwerk) en zorgt de negatieve beeldvorming van vluchtelingen ervoor dat ze bijna nergens gewenst zijn. Daarom denk ik dat de beeldvorming over vluchtelingen moet veranderen in positieve zin. De draagkracht van 65-plussers kan namelijk meer gespreid worden als wij vluchtelingen opnemen, ze in ons land accepteren en ze van de nodige steun en van onderwijs voorzien.

Laat ik vluchtelingen vergelijken met expats. Expats – mensen die in een ander land wonen en werken –  zijn namelijk ook geen last. Zij spreken echter vaak geen Nederlands. Vluchtelingen daarentegen zien hun toekomst meestal niet meer in het land van herkomst en willen hier een zo goed mogelijke toekomst heropbouwen. Ze willen de taal leren, zich geaccepteerd voelen en zich vooral thuis voelen. Het grootste deel van de vluchtelingen is Syrisch en is hoogopgeleid of komen uit de welvarendere milieus van hun land van herkomst.  Van de Syrische vluchtelingen is bijvoorbeeld 30% hoogopgeleid (hbo of wo) (UAF).

Op de (sociale) media bestaat een negatief beeld van vluchtelingen. Toen er een tijdelijke opvangplaats kwam in Hoorn, mijn geboorteplaats, ervoer ik dat van nabij. Tweehonderd in een gymzaal. Op Facebook was het verschrikkelijk. Er werden brieven geschreven aan de burgemeester, dochters konden volgens de reacties niet meer vrij op straat rondlopen en vrouwen moesten ook uitkijken. Er heerste veel angst en er werd duidelijk gemaakt dat de mensen ongewenst waren. Een andere cultuur met andere normen en waarden betekende voor de protesteerders letterlijk dat begrip of een gesprek onmogelijk was.

Ik begreep dat niet. Blijkbaar waren wij als mensen heel anders dan de mensen in de gymzaal, terwijl we toch allebei bijna gelijke doelen in het leven hebben. We willen geluk, veiligheid, een stabiel leven, liefde en familie in de buurt. Maakten de mensen in de gymzaal dit werkelijk voor ons onmogelijk? Of gaven wij ze geen eerlijke kans? Wat hield onze angst in?

Ik probeerde mijzelf in een vluchteling te verplaatsen. Honger, armoede, angst, geen dak boven mijn hoofd, levensbedreigende situaties, geen toekomstperspectief, een onbruikbaar paspoort, ik heb het allemaal nooit ervaren en ik denk dat ik voor de meeste Nederlanders kan spreken. Wij zijn bang  voor een beetje minder geld, we vinden het erg dat we minder snel een woning toegewezen krijgen, en we zijn angstig voor mensen die zoeken naar een (betere) toekomst. Hoe rijk zijn we dat we ons hier druk over maken?

Wat kan een positieve benadering aan oplossingen in plaats van het uitvergroten van problemen? In heel West-Europa heerst er vergrijzing. De gemiddelde leeftijd in de samenleving stijgt. De beroepsbevolking daalt, waardoor de belastinginkomsten op een gegeven moment onvoldoende zullen zijn. In Denemarken, een land wat nauwelijks vluchtelingen toelaat, is de vergrijzing zelfs zo’n groot probleem dat er een nationale tv-reclame is gemaakt om het nemen van kinderen te stimuleren, genaamd ‘Do it for Denmark’.

Zijn vluchtelingen daarom geen ideale oplossing om de vergrijzing in veel westerse samenleving op te lossen? Ze zijn meestal hoogopgeleid, willen graag integreren, de taal leren en een goede toekomst opbouwen.

Het is echter al eerder geprobeerd om met migranten gaten te dichten in de arbeidsmarkt en de beroepsbevolking weer aan te vullen; denk aan de gastarbeiders die naar Nederland werden gehaald voor de banen die wij niet wilden. Het verschil met bovengenoemde vluchtelingen en gastarbeiders is dat de meeste vluchtelingen in hun land van herkomst geen toekomst zien en hun toekomstperspectief zich daarom vrijwel volledig op Nederland zou richten.

Natuurlijk blijft er altijd hoop op een stabiele situatie in het land van herkomst en hoop op een mogelijkheid om terug te keren en blijft er hierdoor wel een soort segregatie bestaan. Dat is ongewenst, maar dat betekent niet dat wij de vluchtelingen met wantrouwen moeten benaderen. Zoals oud D66-politicus Jan Terlouw ook eens stelde; ‘met wantrouwen kan je niets, terwijl je op vertrouwen kunt bouwen’. Daarbij is tolerantie alleen niet genoeg. Er moet een kans zijn waarmee mensen zich vrij kunnen ontwikkelen, zodat ze zich werkelijk thuis voelen en niet gecontroleerd. Een beetje controle kan natuurlijk geen kwaad, te veel controle en wantrouwen kunnen echter wel kwaad en zouden leiden tot gesegregeerd samenleven.

Soms moet je daarom niet altijd op ratio, maar met een beetje vertrouwen vluchtelingen benaderen. Wat mij betreft kunnen de vreemde, ongewenste mensen uit de gymzaal daarom zeker een belangrijke en handige bijdrage leveren aan West-Europa en aan Nederland. Omdat we in Nederland goed zijn in economisch denken, moeten we eindelijk eens in opbrengsten denken. Daarachter  schuilt namelijk een positief mens- en wereldbeeld.