“Voorbij bommenregens kijken we naar vogels in de lucht”

Dag lieve bomma,

Oyfn veg shteyt a boym… Aan de weg staat een boom. Een kind wil in zijn winterse takken klimmen, met de vogels in vrije buitelingen het hemelruim ontdekken. Zijn mama is bezorgd dat hij kouvat. Ze wikkelt hem in een wollen sjaal, trekt hem wanten en een zware jas aan en maakt het hem onmogelijk om zijn vleugels uit te slaan.

Dit lied over verstikkende moederliefde leerde ik in een workshop Jiddische liederen in Nederland, waar ik als Joodse Belg woon. Een week lang zocht ik toen naar jouw stem, naar jouw boodschap in alle klanken. Ik was tot mijn verbazing de enige van veertig deelnemers die Joodse voorouders had. Dat valt op afschuwelijke wijze te verklaren. Meer dan 70 procent, meer dan honderdduizend joden die in Nederland woonden zijn vermoord. Ik begrijp steeds beter waarom ik nooit kon wortelen in Amsterdam, in Mokum.

Aan de weg stond een boom. Deze olijfboom is tot op de wortels verbrand. Er zijn ook liederen die de verstikkende liefde voor een verzonnen vaderland bezingen. Jij bent daarop mijn antwoord van vlees en bloed, nomadisch bloed, een antwoord dat ademruimte geeft. Jij, Rachel, bomma Marthe, verbindt ons met elkaar én met de doden, jij, baken van bekrachtigende grootmoederliefde. Je drukt me tegen je boezem aan en laat me je hartslag horen. Vervolgens richt je onze blik op de wereld, deze planeet die zoveel zeer heeft. Jij herhaalt het keer op keer. ‘Laat ons waakzaam blijven én met zachte blik en wijd open hart naar elkaar kijken’. Menselijkheid verbindt ons, als een fluwelen, rode draad.

Zij die in Nederland het luidst schreeuwen over stijgend antisemitisme onder moslims, zijn zionistische christenen die met dit gekrijs hun eigen diepgewortelde antisemitisme én moslimhaat verhullen. Maar het goedpraten van genocide en de uitrol van een extreemrechtse agenda over de rug van Holocaustsslachtoffers gebeurt zelfs met steun van vleugellam links én de media. Deze nachtmerrie grijpt me elke dag weer bij de keel. Ik kan alleen maar hopen dat mijn landgenoten voor ze hun stem uitbrengen lessen trekken uit hoe bij de noorderburen in Nederland aan een pijlsnel tempo de democratie uitgehold wordt. Hoe bevolkingsgroepen tegen elkaar opgezet worden.

Jij wilde nooit een voet zetten op de grond die sinds 1948 Israël wordt genoemd. Ik begreep al vroeg dat er in Palestina vlak na de Holocaust een nieuwe massamoord startte. Ik las daarna over de Nakba, over ‘settler colonialism’ en begrijp steeds beter hoe ‘white supremacy’ ook Joden in Israël treft en tegen elkaar opzet. Ik probeer me, volgens je aanwijzingen, te wapenen met kennis en begrip van historische feiten.

Met schorre keel roep ik in Nederland dat antizionisme haaks staat op antisemitisme. Iedereen die dat standpunt inneemt, krijgt met beledigingen en intimidatie te maken. Of met politiegeweld. En telkens weer de vraag: wat met 7 oktober, wat met moslimterrorisme? De Palestijnse Rafeef Ziadah schreef als antwoord op de beschuldigingen van moslimterrorisme het beroemde gedicht ‘We teach life, sir’. Dat deed jij ook, lieve bomma. Je overleefde en leerde ons leven. Met elkaar.

Meer dan zesendertig duizend doden, vijftienduizend onder hen kinderen, zeker tienduizend vermisten. De cijfers haperen, geen enkel ziekenhuis dat de doden officieel kan tellen staat nog rechtop. Ik weiger de andere kant op te kijken. Nu over deze genocide zwijgen, die in de naam van Joden wereldwijd gepleegd wordt, zou voor mij negationisme (een immorele ontkenning – red.) zijn. Ontoelaatbaar tijdens een herdenking van genocideslachtoffers.

Je eerste geliefde, je vader, je zus, je broer Willy, die niet kon geloven dat de mensheid tot zoveel duisters is staat is… we hebben de plicht om in hun nagedachtenis te wijzen op waartoe angst omgezet in collectieve haat kan leiden. Laat ons hameren op het recht om te leven, voor iedereen. Laat ons op de tast op zoek blijven naar de zachte draad van menselijkheid die ons verbindt.

In België werd in de Tweede Wereldoorlog zo’n veertig procent van de Joden vermoord. Dit dodental, zo’n twintigduizend in een vijftal jaar, is lager dan de cijfers na amper acht maanden van genocide in Gaza. Deze vergelijking loopt spaak. Je stem klinkt weer. Elke dode is er een te veel. Nooit meer geldt voor iedereen.

Ik ontvang ook talloze steun- en dankbetuigingen. Negentig procent hiervan werd geschreven door moslims. Rachid schrijft: “Sinds mijn jeugd keek ik met tranen in mijn ogen naar films en documentaires over wat joden is aangedaan. Hoe kunnen mensen dit elkaar aandoen? Waarom keek iedereen weg? Dat zijn altijd mijn vragen gebleven. Ik heb mezelf als kind al beloofd dat ik weiger stil te zitten wanneer mijn land betrokken is bij dergelijke onrecht.”

Ik lees met tranen in mijn ogen berichten als deze en denk met trots aan mijn rijke multiculturele jeugd terug, met een fier hart denk ik aan jou en ook aan bompa, die ooit een verjaardagskaartje van Yasser Arafat ontving. Albert de Coninck, die meehielp met de oprichting van het Palestina Comité in België.

Lieve bomma Rachel, lieve voor eeuwig jonge oudoom Willy, lieve broeder, rechtvaardige Rachid, lieve zielenzuster Rafeef, wij staan naast elkaar, schouder aan schouder, op dezelfde planeet. Onze blik is naar boven gericht. Voorbij bommenregens kijken we naar vogels, naar vliegers in de lucht.

Ceasefire now. Free Palestine.

Liefs,

Marie