“Voorkom dat we afglijden naar christo-fascisme”

Sinds 6 januari weten wij dat dit ook geldt voor veel van zijn meest devote fans. En wie de beelden van de Capitol Riots goed heeft bekeken en goed heeft geluisterd naar wat door de opgehitste meute allemaal gezegd en gebruld werd, weet, dat ook een deel van het Amerikaanse christendom enorm rare sprongen maakt. Je kunt stellen dat een smaldeel van het christendom in de VS al een tijdje aan het ontsporen is richting christelijk nationalisme of zelfs christo-fascisme. Omdat deze sektarische ideologie een serieuze bedreiging van democratische rechtsstaat is en ook een eigen, Nederlandse variant ervan bij ons voet aan de grond heeft gezet, is het belangrijk om hiervoor niet de ogen te sluiten.

Je kunt het beroepsdeformatie noemen, maar wat op 6 januari het meest opviel (en choqueerde!) aan de vloed van foto’s, filmpjes en livestream-opnames, waren de alom aanwezige christelijke symbolen, leuzen, posters en vlaggen. Er werden meerdere metershoge kruizen meegesleept en voor het Capitool opgericht, mensen hingen posters op met Bijbelcitaten of droegen vlaggen met leuzen als ‘Jesus is my savior. Trump is my president’. Naast missionaire klassiekers zoals ‘In God we trust’, ‘You need Jesus’ en ‘Jesus saves’ kon je lezen, hoe sterk Trumps slogans in de hoofden en harten van de mensen die het Capitool bestormden al met religieus-christelijke taal versmolten is: Leuzen als ‘Jesus 2020’ krijg je dan en ‘Make America Christian Again’.

Natuurlijk is dat, goed bekeken, niet verrassend. De Ku Klux Klan stelde al dat de Verenigde Staten als exclusief witte, christelijke natie waren gesticht en richtte christelijke kruizen op. Sinds de hoogtijdagen van deze gewelddadige bende is de theologische leer van een speciale, exclusieve goddelijke voorkeur voor de Vereinigde Staten in witte, conservatief-evangelicale kringen doorontwikkeld, of beter gezegd: geradicaliseerd. Dit leidt tot een nogal sektarisch wereldbeeld dat stelt dat God een exclusief plan heeft voor een great, een groot en machtig America en dat God dit plan exclusief aan hen, de witte, christelijke leden van de Religious Right, heeft geopenbaard.

Het ultieme doel is sektarisch en gedreven door nostalgie en ordinaire machtshonger: de exclusieve suprematie voor het witte christendom in het publieke en politieke debat en de terugkeer naar de good old days, naar een land en samenleving die hen door demografische veranderingen (immigratie) en sociale vernieuwingen werd ontnomen. Denk aan meer gelijkheid voor en invloed van vrouwen, zwarte mensen en LHBTIQ+’ers en ook aan het recht op abortus en de openstelling van het huwelijksregister voor iedereen.

Het was dit wereldbeeld, dat Donald Trump met zijn boodschap van ‘Make America Great Again’ uitstekend kon aanboren, om de Religious Right voor zich te winnen. Hij wist dat het gevoel verworvenheden kwijt te raken de meest gezagsvolle motivator is om je in te zetten voor een beweging of zelfs de wapens ervoor op te pakken. Vooral natuurlijk om de groepen mensen te bestrijden waarbij je het gevoel hebt dat juist aan hen dingen gegeven zijn, die jou zijn ontnomen.

Zo werd het mogelijk dat deze vastgoedspeculant en showbizzman, die nauwelijks een vers in de Bijbel had gelezen, in deze kringen kon uitgroeien tot redder met een haast goddelijke status, voor wie zijn aanhangers letterlijk bereid zijn te sterven. Daarom werkte de kandidatuur en het presidentschap van Donald Trump als een grote lading kerosine op het vuur van de polarisatie van de Amerikaanse samenleving.

Kijkend naar dit alles vanuit het doorgaans nuchtere Nederland, kunnen wij meewarig het hoofd schudden, ons afvragen waar ze daar toch in hemelsnaam mee bezig zijn en doorgaan met wat wij aan het doen zijn. Maar dat zou het gevaar van deze ideologie ontkennen.

Vooral door de grote mediale interesse voor de VS heeft het Amerikaanse Religious Right al decennia een ongezonde invloed op de beeldvorming ook hier in Europa over wat het christendom eigenlijk is en waar het voor staat. Zo raken originele, Bijbelse christelijke deugden en waarden als empathie en solidariteit met kwetsbaren en gemarginaliseerden, als zachtmoedigheid, barmhartigheid en naastenliefde ondergesneeuwd en buiten beeld. En moet ik als dominee, op bezoek bij naar onze gemeente verhuisde studenten, eerst uitleggen, dat ik niet homofoob, islamofoob of racistisch ben, want dat zijn wel hun allereerste associaties bij de kerk en bij het christendom.

We dreigen over het hoofd te zien dat ook hier in Nederland partijen en politici bestaan en zelfs al jaren in de Tweede Kamer zitten, die een soortgelijk nationalistisch en nostalgisch wereldbeeld uitdragen. Partijen en politici die ook het vuur van de maatschappelijke polarisatie voor eigen winst in handen durven te nemen, die het christendom misbruiken om andere religies en groepen buiten te sluiten en om zelf meer macht te vergaren.

De hoogste tijd dat kerkleiders en andere christenen in Nederland, net zoals vooraanstaande christenen in de VS, zich ondubbelzinnig uitspreken tegen deze pervertering van de christelijke boodschap. Alleen zo kunnen christenen laten zien dat hun mooie en verbindende geloof lijnrecht tegen tribalisme en machtshonger in gaat. En dat dit geloof relevant is voor álle mensen en niet alleen voor de eigen natie of groep met dezelfde witte huidskleur.