Allereerst constateert Suurmond dat vrijzinnigen wars zijn van dogma’s. Vrijzinnigen gebruiken dogma’s vooral om te vertellen wat ze niet geloven. Suurmond noemt als voorbeeld de dogma’s over de natuur van Jezus en de Wederopstanding. Laat dat nu net twee geloofsopvattingen zijn waar vrijzinnigen heel mystiek mee omgaan.
Het klopt dat vrijzinnigen rationeel zijn. Het klopt niet dat vrijzinnigen alleen maar rationeel zijn. Vrijzinnig-zijn is een combinatie van rationaliteit en mystiek. Dat is een moeizame combinatie en vrijzinnigen zijn dan ook hun hele leven lang bezig om deze twee in balans te houden. Vrijzinnigen ervaren op een mystieke manier het geloof, dat ze vervolgens rationeel verklaren.
Neem bijvoorbeeld de Wederopstanding. Er zijn vrijwel geen vrijzinnigen die geloven in een vleselijke opstanding van Jezus. Als je de Wederopstanding op zo’n manier benadert, interpreteer je het geloof wel erg letterlijk. Vrijzinnigen benaderen het idee van de Wederopstanding op een mystieke en rationele manier. Een vleselijke opstanding kan rationeel gezien niet. Een mystieke opstanding wel: dan staat het symbool voor opnieuw beginnen; opstaan uit een doods bestaan, niet bij de pakken neerzitten.
Op deze manier benaderen vrijzinnigen de christelijke traditie. Die wordt niet overboord gegooid maar opnieuw geïnterpreteerd. Stellige dogma’s worden vertaald naar ideeën waar mystieke ervaringen aan ten grondslag liggen. Dat maakt het geloof allerminst saai. Het wordt hierdoor een ontdekkingstocht. Een continu zoeken naar de betekenis van geloofsopvattingen, naar de betekenis van de eigen mystieke ervaring.
Dat vrijzinnigen vervallen in zweverige spiritualiteit is een stelling van Suurmond die niet klopt. De nieuwe spiritualiteit kent geen grote populariteit onder vrijzinnigen. Vrijzinnigen blijven liever bij de eigen christelijke traditie. Daar zijn ze trouw aan. Vrijzinnigen omarmen de dogma’s en bewerken ze zodat ze hun eigen worden. Dat betekent een actief geloof waar passie van uitstraalt: vrijzinnigen spannen zich in om de christelijke traditie zich eigen te maken!
Ik wil afsluiten met de stelling van Suurmond dat dogma’s geen geboden zijn, maar poëzie. Dat is een zeer vrijzinnige stelling: zo ervaren vrijzinnigen het ook. Poëzie leent zich niet voor letterlijke interpretaties. Poëzie raakt het gevoel en dat is precies waar het vrijzinnige geloof om draait. Ik zou Suurmond daarom willen uitnodigen om zich meer te verdiepen in de vrijzinnigheid. Dan zal hij er achter komen dat hij heel goed met ons kan poëseren. Dat zal ongetwijfeld mooie gedichten opleveren!
“Een vleselijke opstanding kan rationeel gezien niet.”
Dat lijkt me moeilijk vol te houden. Natuurlijk, je kan er niet in geloven, het onwaarschijnlijk vinden etc. maar het is niet rationeel onmogelijk.
http://augustinecollective.org/augustine/he-is-risen-a-defense-of-the-historicity-of-the-resurrection
De rationele interpretatie van theologische en bijbelse begrippen is zeker niet alleen mystiek van aard, maar ook politiek en sociaal-ethisch. Het gaat in vrijzinnige kring om toekenning van betekenis aan verschijnselen, en het handelen dat daaruit volgt. Dit is een gezamenlijke inspanning en er vinden in vrijzinnige groepen dan ook veel gesprekken plaats die betrekking hebben op de betekenis van verhalen van vroeger op hedendaagse situaties. Inderdaad geen saaie maar veeleer spannende bezigheid. Ik ontdek dat keer op keer als ik als voorganger optreedt in NPB of VVP gemeenten. Toegegeven: je moet er in je preek dan wel wat prikkelende, liefst provoverende stellingen naar voren brengen. De gesprekken na zo’n dienst getuigen van een geestelijke lenigheid die men niet direct bij een publiek op leeftijd (ook een kenmerk van vrijzinnigheid) zou verwachten. Tja, die leeftijd: hoe spannender het wordt, hoe eerder ook jongeren zich aangetrokken zullen voelen. Goed dat Suurmond dit knuppeltje in het hoenderhok gooide.