Door: Nilüfer Gündoğan
Van de 49 landen die een islamitische meerderheid hebben, is Kazachstan het eerste land op de lijst van de Global Gender Gap Index 2013. Deze lijst maakt de ongelijkheid wereldwijd tussen mannen en vrouwen inzichtelijk. Kazachstan staat op de 32ste plaats. De meeste islamitische landen staan lager dan 100, en hekkensluiter op de lijst is Yemen. Hoe komt het dan dat vrouwen zo’n slechte positie hebben in islamitische landen?
Allereerst moet de verklaring gezocht worden in de aanwezigheid van islam in de staat. In islamitische landen heeft er geen goede breuk tussen wereldlijke macht en religieuze macht plaatsgevonden. In bijna alle islamitische landen is de invloed van religie niet weg te denken bij de inrichting van de staat. Zelfs seculier ingerichte landen, zoals Indonesië en Turkije, laten zien hoe ze in de praktijk doordrenkt zijn van religie. Bij de vertaling van religie naar het dagelijkse leven zie je dat vrouwen niet dezelfde kansen, mogelijkheden en ruimte wordt gegund als mannen. Het begint al met de participatiegraad in arbeid. In Indonesië werkt slechts 53% van de vrouwen, en in Turkije is dat een treurige 30%. Door niet deel te nemen aan arbeid en geen eigen inkomen te genieten, is een vrouw afhankelijk van vader, broer, echtgenoot of een andere man. Door de macht van de islam, die normen en waarden in een gezin bepaalt en vrouwen onttrekt aan de samenleving, is de vrouw van ondergeschikte waarde. Het is belangrijker om vroom te zijn, dan om zelfstandig te zijn is het credo ten aanzien van vrouwen.
Voorts waait er een conservatieve wind door veel islamitische landen. Het zijn van een vrome moslim, is belangrijker dan een geslaagd individu. Het collectief gaat voor de eenling. In islamitische landen zie je dat religieuze macht via staatskundige macht wordt overgebracht. Hierdoor hebben liberale moslims het zwaar. Het meest duidelijke zie je dat wellicht nu wel in Egypte. De strijd tussen seculiere Egyptenaren en conservatieve Egyptenaren is openlijk te zien. Daarnaast erkennen conservatieve moslims staatskundige macht niet. Die is immers niet afkomstig van Allah, en dus niet eeuwig.
Dat ligt niet alleen aan mannen. Ook vrouwen dragen hier aan bij. Zo werd in Turkije onlangs een wet aangenomen waardoor de hoofddoek in het parlement werd toegestaan. Pas toen werd het verbod voor vrouwen op het dragen van een pantalon in het parlement opgeheven. De holle drogreden dat een vrouw het recht moet hebben om een hoofddoek te dragen, haar recht op religie, werd met veel applaus ontvangen. Maar weinig geluid is hoorbaar als het gaat om eer gerelateerd geweld. Of dat Turkije een miezerige 120ste plek inneemt op de Global Gender Gap Index 2013. Het zijn die vrouwen die gepassioneerd vechten voor hun hoofddoek, die de andere kant op kijken wanneer ze lezen dat vrouwen voor hetzelfde werk minder betaald krijgen. Het lijkt alsof ze dit van binnen terecht vinden. Want waarom zou je werken, je moet thuis blijven, kinderen baren en je man dienen.
Zolang islamitische landen niet op verlichte wijze de invloed van de islam in de samenleving remmen, zal de positie van vrouwen niet verbeteren. Islamitische landen zouden bijvoorbeeld door sterke onderwijsprogramma’s, betere inrichting van opvang voor kinderen, belastingvoordelen voor werkende vrouwen in ieder geval een deel van de institutionele belemmeringen weg kunnen nemen. Door zich sterk te maken voor de positie van de vrouw, maken zij zich immers ook sterk voor hun eigen economische positie. Een argument dat vaak wordt onderschat of vergeten.
Maatschappelijke belemmeringen die meer gelegen zijn in normen en waarden kunnen alleen maar door de tand des tijds afnemen. Er zijn nu te weinig vrouwen die werken en financieel onafhankelijk zijn. Zij moeten in aantallen toenemen zodat het beeld over hen verandert. Echter, onder de sterke conservatieve islamitische politiek die in veel van die 49 landen heerst, verwacht ik niet dat hier binnenkort verbetering in komt.
Nilüfer Gündoğan was bestuurslid van D66 Amsterdam. Ze is werkzaam als zelfstandig adviseur op het snijvlak van armoede en gezondheid.
Misschien is been onderzoek naar de positie van dezelfde vrouwen na migratie naar een Westerse land een gepaste gevolg.