Er is een gevaar dat de oppervlakkige lezer de ‘Canon’ ziet als het verhaal over Nederland voordat buitenlanders en Europa belangrijk werden. Want: “Veelkleurig Nederland” en “Europa” zijn de laatkomers in de Canon: nummer 48 en 50 op de lijst. Voor die tijd staat Nederland op zichzelf en lijkt buitenlanders buiten de deur te houden, soms zelfs met een oorlog. Het is een beeld om trots op te zijn: een klein dapper landje dat stand houdt in een gevaarlijke buitenwereld. Dat lijkt ook de bedoeling te zijn waarmee de ‘Canon’ wordt ingezet. Maar als je zo leest, houd je jezelf voor de gek. Wie de Nederlandse geschiedenis echt kent, weet dat het omgekeerde waar is: Nederland is vanaf zijn vroegste begin beïnvloed door mensen van over de grens. Sterker nog: Nederland bestond voor het grootste deel van deze geschiedenis niet eens!
De Duitse cultuurwetenschapper Aleida Assmann benadrukt dat we altijd veel meer vergeten dan we ons herinneren. Het gaat vanzelf en kan ook niet anders. Het heeft wel gevolgen. Het voorbeeld van de ‘joods-christelijke’ traditie illustreert dit. Die wordt vaak als uiterst Nederlands gezien en wordt aangehaald als dé bron van Nederlandse waarden – alle andere waarden zijn “van buiten” en “vreemd”. Maar eigenlijk komt deze traditie zelf van buiten. Wie even zoekt vindt in de Canon van Nederland ook precies waar en wanneer deze traditie Nederland binnenkomt: bij Katwijk, in het jaar 695, door het werk van de Engelse missionaris Willibrord (plek 3). Zijn “Brexit” van Engeland naar Nederland laat twee dingen zien. Ten eerste: Europa is niet iets nieuws. Zelfs met buitenbeentje Engeland waren er al 1300 jaar gelden korte lijntjes. Ten tweede: Nederland heeft zijn “joods-christelijke” traditie van elders gekregen. Uit Engeland, en uiteindelijk uit het Palestina van Jezus en zijn volgelingen. Precies de plek waar al die migranten van vandaag vandaan komen waar we zo bang voor zijn. Het vergeten van de bijdragen van migranten aan de Nederlandse geschiedenis, werkt zo hedendaagse angst voor de vreemdeling in de hand.
De ‘Canon’ biedt nog veel meer voorbeelden: Romeinen, Franken, het Spaanse Rijk, Napoleontisch Frankrijk, Duitsland en ga zo maar door. Het is een geschiedenis van Europa en een geschiedenis van immigratie. Het beeld van Europa en immigratie als iets nieuws of bedreigends is daarom misleidend. Nederland is tot op de botten van zijn traditie en cultuur een Europees land, gevormd door immigranten. Wie doet alsof de expat en de migrant iets nieuws zijn in de geschiedenis van Nederland, houdt zichzelf voor de gek. Een echte historische blik ontmaskert dit. Dat is hard nodig als geschiedenis tot politiek gemaakt wordt in een regeerakkoord. George Orwell wist het al: “Who controls the past controls the future; who controls the present controls the past” (1984).
Tot slot: De ‘Canon van Nederland’ aan iedere 18-jarige uitdelen is prima. We stellen voor dat er ook huiswerk bijkomt: ‘Zoek de Nederlander zonder migratieachtergrond.’
De monnik Willibrord bracht het Christendom vanuit Engeland naar onze streken. Was dat al een vroeg voorbeeld van Europese samenwerking? Of stonden Engeland en het vasteland toen ook al tegenover elkaar? Op 6 november, de vooravond van zijn kerkelijke feestdag, is deze vraag het onderwerp van het symposium ‘De Brexit van Willibrord’. Lees hier verder.
Immigratie is van alle tijden, niets nieuws. Ook mijn familie is voor een groot deel gevormd door immigranten met een andere dan christelijke achtergrond.
Het verschil is dat de immigranten van voor 1960 zich de normen en waarden van de ontvangende samenleving eigen moesten zien te maken want anders stond je aan de kant. Of dit goed of juist slecht was, ik weet het niet, het was in ieder geval anders.
Het lijkt mij vanzelfsprekend dat je als nieuwkomer in een land je de normen en waarden van die samenleving eigen moet maken, anders kom je wel heel geïsoleerd te staan. Belangrijk is volgens mij dat moslims die zich niet aan de Nederlandse, of Westerse waarden wensen te houden een kleine, luidruchtige minderheid volgen, net zoals Nederlanders met racistische, xenofobische en extreem-rechtse ideeën. De “zwijgende meerderheid”bestaat uit burgers die prima met elkaar kunnen samenleven, ongeacht ethniciteit of religie.