De reden was dat het Comité van mening was dat het herdenken van homoseksuele vervolgingsslachtoffers afbreuk zou doen aan de 4 Mei Herdenking en nabestaanden van “normale” oorlogsslachtoffers zou krenken. Of, om het in de bewoordingen van de laatste dagen te zeggen: onze krans, met zijn roze driehoek, zou de Groningse herdenking verwateren en politiseren.
Het CIDI wil Rikko Voorberg bewegen om van “zijn” herdenking van omgekomen vluchtelingen af te zien. “CIDI is van mening dat het herdenken van omgekomen vluchtelingen op 4 mei de betekenis van de Nationale Dodenherdenking verwatert.” staat er in het persbericht dat tot een verhit debat heeft geleid. In een interview op Nieuw Wij met CIDI-directeur Hanna Luden is te lezen dat de 4 mei herdenking zich zou moeten beperken tot Nederlandse vervolgingsslachtoffers.

Luden wijst op het verbindende element van een Nationale herdenking met een breed gedragen inhoud, samenvallend in een gezamenlijk beleefde twee minuten stilte om acht uur ’s avonds. Voor een herdenking van vluchtelingen zou een ander moment geëigender zijn. Zij positioneert zich hierbij als lid van twee betrokken minderheidsgroepen: Jodin en vrouw. Ook spreekt zij over de dodenherdenking in Israël op Jom ha Shoah, iets waartoe iedere Israëli zich volgens haar verplicht voelt, en contrasteert dit met het open, niet dwingende karakter van 4 Mei in Nederland: je mag herdenken, je moet niet. En juist daarom is eenheid in wie we herdenken volgens haar een groot goed.

Mijn gedachten gaan naar de video’s die de ronde deden in mijn ex-Chassidische Facebook groep: video’s van groepen Haredim en Chassidische Joden die de Israëlische dodenherdenking verstoren, door lawaai te maken, of op straat te dansen, of door demonstratief door te gaan met boodschappen doen en ijsjes eten op het moment dat de sirene de herdenking aankondigt. In Israel is dit een jaarlijks terugkerend ritueel dat ieder jaar in extremisme toeneemt. Er zijn talloze redenen waarom Haredim de Shoah niet op Jom ha Shoah willen herdenken. Ook in Israel zijn groeperingen die zich niet willen houden aan de regels voor een Nationale Herdenking. De plicht tot gedenken op juist die datum, van juist die slachtoffers, bestaat zelfs in Israel niet voor iedereen. Ieder land zijn eigen controverse, zullen we maar zeggen.
Ook ik behoor tot twee minderheidsgroepen. Ik ben Jood, hoewel niet meer van de religieuze snit waarin ik ben opgegroeid. En afgelopen oktober voer ik mee op een reddingsschip en redde ik vluchtelingen uit zee. Op een avond zaten we aan dek. Een van de meevarende artsen zei: jullie beseffen toch, dat we hier door een massagraf varen? Dat zouden we de komende dagen bijzonder goed beseffen.
Een van de meevarende artsen zei: jullie beseffen toch, dat we hier door een massagraf varen? Dat zouden we de komende dagen bijzonder goed beseffen.
Met bitterheid over de vermijdbaarheid van al dat sterven van vluchtelingen op zee, keerde ik terug in Nederland. Vastbesloten ook om niet meer te herdenken op 4 Mei. Op de Joodse kalender staat al Jom ha Shoah. En een nationale herdenking van regeringswege, terwijl diezelfde regering mij als burger medeplichtig heeft gemaakt aan een beleid dat vluchtelingen alleen nog maar één, levensgevaarlijke, vluchtroute overlaat, daaraan kon ik mij niet meer verbinden. Wel mogen “wij” stilstaan bij vervolging van de juiste categorie slachtoffers. Maar dat gedenken mag klaarblijkelijk niet het juiste moment zijn om ons bewust te zijn van wat zich aan de buitengrenzen van de EU afspeelt. Zo’n herdenking lijkt mij een loos gebaar. Een verwaterde, betekenisloze herdenking, die in wezen niets herdenkt, precies zoals Hanna Luden vreest.
En zie daar. Niet alleen het CIDI wierp zich op als spreekbuis van de Joodse herdenkers in Nederland. Het Centraal Joods Overleg waarschuwde dat alleen het CJO de “spreekbuis” is van Nederlandse Joden.. Federatief Joods Nederland vond zichzelf ook de enige spreekbuis. Rabbijn Lody van der Kamp verwoordde als enige de gedachte dat de 4 Mei Herdenking alle doden betreft, niet alleen nationale. En Esther Voet, overgestoken van CIDI naar het Nieuw Israëlitisch Weekblad, uitte zich op Twitter in niet mis te verstane bewoordingen over Rikko Voorberg. Als Jood met een mening ongelijk aan die van het CIDI, voel ik mij bepaald gekaapt.
De Nationale Dodenherdenking, waarvan het Comité 4 en 5 Mei de hoeder is, is nooit een onveranderlijke zaak geweest.
Vanaf 1946 evolueerde de Dodenherdenking tot de vorm die het nu heeft. Gaandeweg zijn groepen slachtoffers die eerder niet in beeld waren, deel gaan uitmaken van de Nationale Herdenking. Dat overkwam Sinti en Roma, die actie voerden en zelf een herdenkingsmonument moesten oprichten vooraleer hun slachtofferschap erkend genoeg was om niet “verwaterend” te worden geacht. Dat overkwam ook communistische verzetsstrijders, die lange tijd waren uitgesloten. En ook vrouwelijke politieke gevangen hebben gestreden voor meer erkenning en grotere zichtbaarheid als specifieke slachtoffers van vervolging tijdens de Tweede Wereldoorlog.
Het is voor veel mensen ook een ‘eye opener’ als ik ze vertel dat het voor 1975 helemaal niet zo populair was om Joodse of Indische vervolgingsslachtoffers een specifieke plek te geven in de Dodenherdenking. Dat dit toen, veertig jaar na het einde van de Tweede Wereldoorlog, wel mogelijk werd, was een effect van het in werking treden van de Wet Uitkering Vervolgingsslachtoffers.
Kortom, er zijn altijd categorieën vervolgden geweest, waarvan men het niet kies vond dat ze werden herdacht in de Nationale 4 Mei Herdenking. Het heeft geruime tijd geduurd voordat statenloze Joodse vervolgingsslachtoffers een volledige plaats kregen in die herdenking. Nog in 2011 werd het Memorandum van het Comité 4 en 5 Mei gewijzigd om zo uitdrukking te geven aan de specifieke situatie van Joden, Roma en Sinti (“vermoord”). Homoseksuele vervolgingsslachtoffers bleven hier overigens weer buiten beschouwing.
Het is voor mensen een ‘eye opener’ als ik vertel dat het voor 1975 niet populair was om Joodse of Indische slachtoffers een plek te geven op 4 mei.
Het CIDI voert aan dat een Nationale Herdenking uitsluitend Nederlandse oorlogsslachtoffers zou moeten betreffen, in lijn met het memorandum van het Comité. We leven nu, in 2017, in een geglobaliseerde wereld. Kweekzalm uit Noorwegen bedreigt direct het bestaan van vissers aan de West Afrikaanse kust. Oorlogen en klimaat vernietiging hebben een ongekende vluchtelingenstroom op gang gebracht, de grootste sinds de Tweede Wereldoorlog.
Een geglobaliseerde wereld betekent dat wij, in Nederland, directe invloed hebben op die fenomenen. Dit zou ons bewust moeten maken van onze invloed als mensen van recht, rechtvaardigheid en medemenselijkheid en van onze invloed als medeveroorzakers van omstandigheden die mensen dwingen hun huis te verlaten. Voor een reis waarbij iedere stap achterwaarts de dood betekent.

Er loopt een rechte, lichtende lijn van de ervaring van oorlog, vervolging, genocide en het verzet daartegen naar het Vluchtelingenverdrag van de Verenigde Naties. Onze omgang met dat verdrag, met die universele waarden, dat is wat Rikko Voorberg aan de orde stelt. Het voorbijzien aan het universele daarvan, het willen inperken van het besef van vervolging en het verzet daartegen tot een Herdenking voor vaderlandse slachtoffers alleen, dat is wat naar mijn mening 4 Mei betekenisloos maakt. Een lege huls, zonder levende waarden.
Niet lang na de oorlog hield Abel Herzberg een lezing over zijn oorlogservaringen in Bergen Belsen. Over zijn besef ook, dat er weinig voor nodig is om van een liefhebbende huisvader een massamoordenaar te maken. Een vrouw vroeg hem: ‘Mijnheer Herzberg, wat moeten we doen om te voorkomen dat onze kinderen weer slachtoffers worden?’ Herzberg antwoordde: ‘Dat is het probleem niet mevrouw. Het probleem is hoe wij kunnen voorkomen dat onze kinderen beulen worden.’
Zien leidt tot gedenken, gedenken leidt tot doen.
Dank Menachem, voor dit wijze verhaal. Ben het heel erg met je eens. Welke inhoud heeft de zinsnede ‘Nooit meer’ als we ons denken niet continue scherp houden op alle oorzaken van dehumanisering en haat, en ons handelen niet richten op het voorkomen ervan. 4 mei is geen geschiedenisles, het is een actueel appèl…
Geen geschiedenisles, maar wel herdenking van nationaal oorlogsleed, moeten we dit nog koppelen aan een morele les? verwachting? hoop? Nooit meer? Filosoof Kant schreef ooit zijn Zum Ewigen Friede, en gaf daarin aan wat je als staat wel of niet moest doen om oorlogen te voorkomen (oa andere staten niet opzadelen met een fikse staatsschuld), maar hij zei er ook bij dat hij op het idee kwam door een uithangbord met die tekst(in NL) met een kerkhofje erop getekend, nogal cynisch dus. Niet vermengen zeg ik dan ook, je kunt de zeeuwse watersnood ook gedenken zonder aan de kosten van een deltaplan en dijkverhoging te denken. En je mag ook niet verwachten dat Hongaren of Chinezen daarin mee zullen gedenken, net zomin als van NLers met migrantenachtergrond op onze gedenkdag van oorlogsslachtoffers.
Bedankt Menachem, je verhaal heeft me geraakt. Ik sta er voledig achter.
De genen die nu zo onterecht te keer zijn gegaan tegen Rikko en zijn goede initiatief, moeten eens gaan nadenken over het volgende.
In de jaren 80 en 90 van de vorige eeuw, deed de toenmalige CDA premier Ruud Lubbers een voorstel om 4en 5 op een dag te houden, toen was de boze reacties terecht.
Alleen nu niet!
Juist helemaal juist ! Geen verschil in slachtoffers.
Waar of wie ook.
Een goed verwoord relaas van deze Menachem!
Zoals we hier ieder onze eigen visie, vanuit onze eigen ervaringen en eigen achtergrond, spuien.
En in alles wat ik hier lees, kan ik zo’n beetje meegaan.
Nu is de plaats, waar zich de Nationale Doden Herdenking, voltrekt, wèl het Nationale Monument op de Dam in Amsterdam.
Dat monument beeldt slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog uit.
Dat lijkt me toch een duidelijke indicatie van de bedoeling van die herdenking.
Mensen die zich daar niet mee kunnen verbinden, gaan toch gewoon naar het Rembrandtsplein!
En als je je in Rikko’s opzet ook niet kunt vinden, blijf je thuis met je p?eigen gedachten.
Misschien kunnen we op den duur een Landelijk Algemeen Treurmoment instellen?
Om daarin (landelijk en algemeen) te beseffen, dat we met al ons individueel getreur nog steeds niet weten, hoe we NU, VREDE OP DEZE AARDE kunnen realiseren. (Dan hebben we elk jaar wèl nog meer natuurlijk om over te zeuren en treuren.)
Het CIDI voert aan dat een Nationale Herdenking uitsluitend Nederlandse oorlogsslachtoffers zou moeten betreffen, maar mogen we Anne Frank dan wel herdenken? Zij was een Duitse vluchtelinge die nooit de Nederlandse nationaliteit heeft gekregen….
He Liesbeth, zeur nou niet zo over staatsrechtelijkheid en papieren, het gaat erom waar je je als kind bevindt en wat je hier meemaakt in vreselijke omstandigheden, en ze schreef prachtig en gevoelvol nederlands.
Beste Dirk,
Ik wijs er op dat het CIDI met zijn eigen afbakening Anne Frank zou uitsluiten. (Ironie, weet je wel, maar dat is je blijkbaar ontgaan.)
Overigens, waarom noem je mij Liesbeth, alsof ik een klein meisje ben? Als vrouw maak ik het vaak genoeg mee dat ik op internet neerbuigend wordt benaderd door mannen. Veel vrouwen verbergen daarom een vrouwelijke voornaam. Ik neem aan dat jij ook vind dat vrouwen vrijelijk en zonder als domme meisjes te worden weggezet moeten kunnen discussieren op internet, zonder te hoeven poseren als man. Ik zou je daarom willen verzoeken hier een beetje op te letten voortaan.
Ik heb de naam wat vernederlandst, en het is geen meisjesnaam hoor, ik ken zat volwassen Liesbethen, maar zal je zo niet meer noemen hoor.
Beste Dirk, drie dingen:
– Je reageert in diverse bijdragen op de site oordelend. Advies is om bij de inhoud te blijven.
– Als je reageert op een specifieke persoon, klik dan op “Antwoord op deze reactie” en ga svp niet een geheel nieuwe reactie beginnen. Je versnippert daarmee de discussie.
– Je maakt bewust, ondanks herhaaldelijke aansporing, gebruik van een fake email adres waardoor ik je dit en publiek moet meedelen. Gebruik voortaan een geldig adres, anders zullen we je reacties niet plaatsen
Mag ik hier een vraag opwerpen?? Ik krijg zo ineens het idee dat alle mensen die de herdenking willen beperken tot de eigen gemeenschap de mensen zijn met familie die in de oorlog is omgekomen of heeft geleden (o.a. ik dus), en dat dat niet zo is bij de mensen die vinden dat het iets algemeens/universeels (o.a. vluchtelingen ) moet worden, ben wel benieuwd of dat idd zo is!!
dirk, je aanname slaat in ieder geval niet op mij
Zelfs op de avond van de dodenherdenking komt Wilders met zijn anti-vluchteling filmpje. Het is te hopen dat het CIDI heeft ophelet.
Dank voor reactie Menachem,
leeftijd speelt hier ook grote rol natuurlijk, hoe jonger je bent, des te verder weg die nare oorlog, en des te minder persoonlijk gewond, al is dat niet alles natuurlijk. Ik vond de herdenking vanavond op de Dam heel mooi en overtuigend.
Dirk,
Weet je dat ik opgelucht ben!
Ik was zo bang dat een of andere malloot…
Het ging echter heel respectvol op de Dam. Je kon bijna een speld horen vallen. En de beelden vanuit het land waren ook heel sereen. Heel fijn!
Volgens Mendel loopt er een rechte, lichtende lijn van de ervaring van oorlog, vervolging, genocide en het verzet daartegen naar het Vluchtelingenverdrag van de Verenigde Naties.
Dat is niet juist!
Er was eerst een “Convention relating to the Status of Refugees” van 28 juli 1951. Dit verdrag bepaalde de rechten van vluchtelingen uit conflictsituaties van vóór 1951.
Toen in 1950/1951 de tekst van het VN-Vluchtelingenverdrag werd opgesteld, hadden de verdragsluitende partijen vooral de afhandeling van de vluchtelingenstromen voor ogen, die het gevolg waren van de Tweede Wereldoorlog. Dat is de enige directe lijn met WWII.
Maar in de jaren 50 en 60 bleken er echter ook vluchtelingenstromen op gang te komen uit het Oostblok en de Derde Wereld: een ontwikkeling die bij de (voorbereidende) beraadslagingen in New York en Genève in 1950/1951 niet was voorzien en die geen directe lijn hebben met de Tweede Wereldoorlog.
Op 18 november 1966 kwam dan ook het “Protocol relating to the Status of Refugees” tot stand, dat ook bekend staat als “Protocol van New York”, maar zoals gezegd kwam dit tot stand door vluchtelingenstromen die niet in relatie staan tot de Tweede Wereldoorlog. Bij vluchtelingenstromen uit Oost-Europa kan men een indirecte lijn vaststellen omdat de situatie daar het gevolg was van de Tweede Wereldoorlog, maar alle andere vluchtelingenstromen elders op de wereld niet.
Omdat Mendel dit aanvoert als een van de aanleidingen voor de actie van Voorberg dan kan het geen stand houden omdat waar Mendel op doelt van latere datum is en zich voornamelijk richt op situaties van ná de Tweede Wereldoorlog zonder dat er een verband is.
Mendel zou dat moeten weten als koloniaal historicus! Het is evenwel jammer dat hij dit belangrijke onderscheid ongenoemd laat of anders gezegd, dat hij het latere protocol wil projecteren op de datum van de aanvankelijke conventie en zodoende het huidige verdrag (met het protocol) naar voren schuift!
Ik neem dat je beseft dat “een rechte, lichtende lijn” overdrachtelijk is bedoeld. Ik neem ook aan dat je weet dat een koloniaal historicus zich op de geschiedenis van Europese kolonisering richt.
Het valt me van u tegen dat u op deze wijze meent te moeten reageren.
Buiten dat, u wilt mij toch niet vertellen dat u als koloniaal historicus niets zou weten van de totstandkoming en de essentie van het Vluchtelingenverdrag / Protocol New York. Als dat namelijk wel het geval is dan moet u het niet aanhalen…
Het is in veel bewoordingen appels met peren vergelijkenen. Het is waarschijnlijk allemaal goed bedoeld, maar organiseer zelf een herdenkingsdag,de watersnoodramp herdenken we ook niet op 4 mei. Deze datum is uitgeroepen tot de dodenherdenking 40/45 daar is al veel bijgekomen waardoor de oorsprong al verwaterd. Als we deze emotionele dag nu ook nog met vluchtelingen of andere slachtoffers gaan vermengen, dat gaat de kernboodschap geheel verloren. En wat de vluchtelingen betreft, het is en blijft verschrikkelijk dramatisch.
Duco Douwstra
Duco, reactie aangepast vanwege stigmatisering en stereotypering. Houd het bij de inhoud en stel verdiepende vragen.
Nieuwwij meet wel met twee maten… de schrijvers mogen schrijven wat ze willen, respondenten worden naar de maatstaven van NW gecorrigeerd…
Karel, we waarderen je bijdragen. Maar we gaan niet op de persoon reageren. Dat is één enkele maat. Houd je aan de huisregels: reageer op inhoud, stel verdiepende vragen en blijf vooral nieuwsgierig.
We zijn streng. Het lange termijn effect is meer waard dan korte termijn irritaties 😉
Nee, Pieter. Houd je gewoon bij de inhoud en je zult zien dat we een vrolijke familie worden. Verhef je woorden, niet je stem. Nu weer terug naar het artikel svp.
Gisteren Schindler’s List nog eens gezien, wat een aangrijpende film toch! Hij eindigt met een Sovjetsoldaat te paard die Schindler’s geredde werknemers komt bevrijden. Waar moeten we naartoe? vragen ze! Niet naar het Oosten, raad ik jullie aan (neen, want alles kapot en geen voedsel), maar ook in het westen is eigenlijk niets! Uiteindelijk kwamen de meesten dus in Israel terecht, het Jerusalem van de Joodse vluchtelingen, en tot op de dag van vandaag een heet hangijzer.
Beste Menachem,
Waar het je hier aan ontbreekt is inzicht dat bij een nationaal herdenken op een daartoe gereserveerd moment en plaatsen om gevallen medelanders tijdens WOII, en voor wie dat wil, bij conflicten en operaties onder verantwoordelijkheid van Nederland daarna.
Het gaat dan dus niet om burgers van andere nationaliteit tijdens of na WOII, dus ook niet om Joden van andere nationaliteit.
Het beperkt zich volledig tot Nederlandse burgers, waaronder dus ook de omgekomen Nederlandse Joden, en is voor overlevenden, nabestaanden, en derden die hen willen herdenken, net als dat het bedoeld is om de toenmalige geschiedenissen, en dan dus die van WOII in ons land, tot een levende herinnering te behouden. Dat laatste is voor wie de rcente documentaire De Kanarie in de Kolenmijn met Hanneke Groenteman gezien heeft, of de wederwaardigheden van Natascha van Weezel bij haar onderzoek naar levende beeldvorming rondom de herinneringen rondom WOII maar ook Joodse medelanders, hard nodig.
Het gaat bij dit nationale herdenken dus zeker niet over conflicten van andere landen en volken, ook niet die van heden ten dage.
Er zijn vele dagen, ook al bestaand georganiseerd, die voor die andere rampen en noden gereserveerd zijn.
Verschillende van deze dagen verdienen ook geen “verbreden” door er andere rampen en noden bij te betrekken.
Vind jij, anders dan ik, bijvoorbeeld ook dat de nationale slavenherdenking, waarbij volgens mij uitsluitend het belang en de behoefte geldt van de nabestaanden slachtoffers van slavernij te gedenken die uit voormalige Nederlandse kolonieën afkomstig zijn door betrokkenheid van Nederland, we dan ook slachtoffers van nog steeds bestaande grootschalige slavernij in Afrika gepraktiseerd door niet-blanke volken zouden moeten gaan herdenken, net als dat er daar altijd al, ook voor westerse betrokkenheid dit daar al gebeurde?
Ik gun de zwarte Nederlanders tijdens de nationale slavernijherdenking dit tot deze nationale erfenis te mogen beperken en die andere slavernij, zeker ook die van heden ten dage gepleegd door anderen, op andere momenten en plaatsen.
Lees de Anton de Kom-lezing van vorig jaar hierover eens:
https://www.trouw.nl/samenleving/nederland-verandert-en-dus-de-dodenherdenking-ook-~a9cfc88f/
Empathie. Ken je dat begrip?