Neem bijvoorbeeld hoe religieus mensen omgaan met corona. Velen, gevaccineerd of niet, geloven heilig in de absolute (keuze)vrijheid van het individu, want o wee als er ook maar enigszins sprake zou kunnen zijn van vaccinatieverplichting. Deze wordt niet voor niets ook vaak vaccinatiedwang genoemd. Anderen, een deel van wie zich niet laat vaccineren, geloven heilig in het eigen lichaam – “Ik heb een sterk immuunsysteem” – of het eigen gevoel – “Als ik naar mijn hart luister, voelt dit gewoon niet goed”. De huidige gerichtheid op het lichamelijke is overigens extra interessant in dezen. Cultuurwetenschappers geven aan dat voor veel mensen het lichaam de enige en ultieme uitdrukkingsvorm van hun identiteit of overtuiging is geworden. Zodat je nog meer gelooft in jezelf.
Geheel andere, minstens zo overtuigde, gelovigen tref je aan bij orthodoxe christenen en moslims, die vanuit hun geloof in de wil van – een alles bepalende – God of Allah niet willen vaccineren. Vaak is deze groep gelovigen wel bekend in onze samenleving. Minder bekend is dat hier ook een seculiere tegenhanger van is, namelijk mensen die denken dat er een alles bepalende hand van wereldse machthebbers achter het vaccinatieprogramma zit. Zij geloven zo heilig in complottheorieën dat zij juist weerstand willen bieden tegen de alles bepalende wil waarin zij geloven. Tot slot zijn er mensen die hun geloof juist vestigen op de wetenschap of de medici die ons uit de coronacrisis kunnen helpen. Of heilig geloven in het zo precies mogelijk opvolgen van hun instructies.
Vergelijkbare geloofsovertuigingen gelden overigens ook in onze huidige omgang met de klimaatcrisis en identiteitspolitiek. Ook daar zijn er mensen die sterk overtuigd zijn van hun geloof inzake het klimaat of bepaalde klimaatmaatregelen. En voor veel mensen wordt hun individuele of groepsidentiteit in onze globale, multiculturele en snel veranderende wereld ook steeds meer een diep ervaren, persoonlijke geloofsovertuiging. Je suis… Zwarte Piet, mijn gender, moslim, Volendammer, wereldburger etc. Kortom: we zijn nog nooit zo gelovig geweest als nu.
De clou zit hem echter in hoe je gelovig-zijn definieert. Of religie. In alle voorbeelden hierboven is geloven een vorm van een stellige, zekere (veilige?) overtuiging in iets. Of dit nu in jezelf, een complot of God is, maakt niet uit. Wie meer inzicht heeft in religie en zelf ervaren heeft wat geloven in wezen inhoudt, zal weten en herkennen dat geloven meer lijkt op ergens op vertrouwen of je ergens aan toevertrouwen, dan iets zelf zeker of stellig weten. Zeker of stellig weten sluit je namelijk af van jouw relatie met de wereld en met anderen. Ergens op vertrouwen of je aan toevertrouwen brengt je juist per definitie in verbinding met anderen en de wereld.
Daarom gun ik onze tijd wat minder stellig geloof toe en wat meer vertrouwen in en toevertrouwen aan elkaar. Om het met een variatie op de eerste coronaslogan van de overheid te zeggen. Samen kunnen we leven met corona. Samen kunnen we werken aan klimaatmaatregelen. En samen kunnen we in gesprek gaan over wie we zijn en willen zijn. Daar geloof ik dan weer in. Zeker weten doe ik dat niet. Maar ik vertrouw in u dat u mij begrijpt.
Taco Visser is directeur van Arkade onderwijsadvies.
Amen, mooi verwoord Taco.
Geachte heer Visser, voorafgaand aan mijn mystiek verlichtende ervaring werd ik mij groeiend bewust van de onwaarheid waarin zo vele mensen verkeren. Geloofsovertuigingen – niet louter religieuze, maar inderdaad ook alledaagse – zijn nimmer waarheid. Doch waarheid bestaat. Buiten het domein van het denken. Wie bereid is zich ontvankelijk te maken om in dát domein te geraken, zal op een dag – op het moment dat God hem of haar genadig is – vanuit ervaring weten ‘wie’ vertrouwen schenkt. Iedere geloofsovertuiging is ongeaarde, vergankelijke, onware werkelijkheidsperceptie. De mens die op enig moment in zijn of haar leven – en dus tíjdens het leven – bereid is het onware los te laten, loopt het in mijn ogen goddelijk gelukzalige risico Waarheid te ontmoeten. In authentieke nederigheid. En vanaf dát moment begint de volwassene aan zijn of haar mystieke kindertijd. In volkomen VERTROUWEN. Op God, zichZelf én de Ander. In essentie Eén. Ontvang mijn Goede groet! In mystiek geluk, Gustaaf Rutgers, mystiek kind sinds 1990
P.S.: Heer Taco Visser, úw column is in mijn ogen de belangrijkste column die ik ooit op nieuwwij gelezen heb. Uw column bevat qua kennis en bewustzijn het hoegenaamd geheime voorportaal naar het heilige binnenste. Ik zou het wel van de daken willen schreeuwen. Maar ik weet al dik dertig jaar dat overdracht van bewustzijn onmogelijk is. De meeste mensen zijn existentieel helaas veel te bang om erop te durven vertrouwen dat ‘de sprong’ naar hun binnenste goddelijk veilig is. Hier rouw ik wel eens om. God zelf ook, vermoed ik.