Witte Donderdag is het wit tussen de woorden, de kale plekken in ons levensverhaal, de leegte van afscheid en verlies, van niet meer weten hoe het verder moet.
‘Jezus stond op, legde zijn bovenkleed af, sloeg een linnen doek om en goot water in een waskom’ (Johannes 13). Het woord ‘afleggen’ wordt in het evangelie ook gebruikt voor het afleggen van zijn leven. Het afdoen van zijn bovenkleed, en daarmee zijn waardigheid en status, is de totale ontmanteling van Jezus.
Alles wordt wit, leeg. Wat valt er over leegte te zeggen? Meer dan we misschien denken. De spiritualiteit van de Spaanse mystieke zanger Juan de la Cruz zou je zelfs kunnen samenvatten als: ‘nada, nada, nada’ – niets, niets, niets.
Jezus wist zichzelf uit. Dat is de waarheid van ons bestaan. Want ga maar na: voordat we geboren werden was er niets en na dit bestaan is er, menselijkerwijs gesproken, ook niets. Dat we nu, op dit moment, leven is al een wonderlijke verrijzenis uit de leegte. Dat moet wel Gods werk zijn, vermoeden gelovigen.
‘Horro vacui’: uit angst voor de leegte vluchten we in afleiding. Daartoe hebben we een maatschappij gecreëerd die één grote amusementsmachine is. Een continu draaiende carrousel van praatprogramma’s, politiek gesteggel, festivals en sport.
Dit kan alle creativiteit doodslaan, die nooit het resultaat is van druk gedoe. Echte creativiteit begint met niets. Daarom zijn originele denkers, als het erop aankomt, leeghoofden. ‘Mijn hoofd weet vaak niet wat mijn hand schrijft’, merkte de filosoof Wittgenstein op. Evenals de verrezen Jezus op paasmorgen, verschijnt een nieuw inzicht onverwachts.
Een goede journalist, creatieve wetenschapper, kunstenaar of betrokken medemens gaat dan ook tegen de stroom in. Je vlucht niet voor de leegte, maar zoekt juist de innerlijke witte vlakten op. Als journalist vergeet je even je eigen mening om zo objectief mogelijk een rapportage te kunnen maken. Een wetenschapper streeft ernaar om open en onbevangen de kosmos of een virus te onderzoeken. Kunstenaars willen de werkelijkheid uitbeelden zonder die bij voorbaat met hun eigen gevoelens in te kleuren. En wie is er echt een medemens voor anderen? Toch zeker degene die leeg is van zichzelf, van angsten en vooroordelen, en daarom goed kan luisteren.
Dit werpt een ander licht op de leger wordende kerken die als het ware hun bovenkleed, hun invloed en aanzien afleggen. Zou deze ontlediging de keerzijde van een nieuw begin kunnen zijn? Wordt de kerk een witte bladzijde waarop het woord van God zichzelf nieuw kan schrijven?
Jezus zakt door de knieën en wordt een slaaf, een nobody. In dit tere moment komen de eeuwige God en onze menselijke vergankelijkheid samen. Hij neemt de ruwe voeten van de leerlingen in zijn handen, deelt zichzelf uit in de tekenen van brood en wijn, en verdwijnt in de nacht. Nada, nada, nada.
‘De witte weg zucht’, dichtte Paul van Ostaijen. Wie de leegte uithoudt, zal vroeg of laat een verrassing voor zichzelf en de wereld worden. Als een verrijzenis. Want wat gebeurt er eigenlijk op Paasochtend? Hoe begint het verhaal van de opstanding?
Met leerlingen die in de leegte kijken: het lege graf.
Vanuit de leegte. Muziek van zuiver zwijgen. Geen woord of beeld. Wedergeboorte. Sterven aan het leven.
mooie tekst Jean Jacques, want wanneer je die leegte ingaat, ontdek je waar daar onder ligt.