Nu weten we een klein beetje meer… Maar zen is een boodschap van weinig woorden en omschrijft zichzelf het liefst als ‘niets’. En hoe begrijp je dat niets? Door niets te doen, gewoon in stilte te gaan zitten. Even helemaal niets doen. Een korte omschrijving van het zitten als een rots: Zit op je kont in kleermakerszit met rechte rug; wees je van je spontane in- en uitademing bewust, en houd je ogen half gesloten (kijk naar beneden zonder echt te kijken).
Misschien denk je nu: is dat nietsdoen? Je moet rechtop zitten en op je ademhaling letten… Weet dat zen je iets aanreikt en niet zegt: ‘Dit is de waarheid.’ Uiteindelijk vind je je eigen weg in stilzitten, in zitten als een rots.
Goed, weer een stapje verder. Wat is deze verlichting waarvan men spreekt? Daarover houdt zen het liefst zijn mond. Ga maar zitten, is het advies. Zeg en doe maar niets… Maar je wilt natuurlijk meer weten! Je westerse nieuwsgierigheid wil bevredigd worden.
De boodschap van zen gaat over de leegte. Dat alles leeg is. Dat we wezens zonder wezen zijn. Meditatie heeft niet het doel dat je iets gaat vinden, bijvoorbeeld: god of het ‘ware zelf’. Met meditatie komt je denken tot rust en dan valt er verder niets meer te doen.
Toch gaat zen een stapje verder met het begrip satori, ervaring van verlichting. Deze ervaring wordt het best omschreven met een ervaring van non-dualiteit. Deze ervaring is niet speciaal gebonden aan zit-meditatie, het kan overal plotseling gebeuren. Je voelt je dan niet langer afgescheiden, je ervaart alles als een. Je bent de wereld die je waarneemt. Zo’n onverwachte doorbraak kan je hele leven op zijn kop zetten.
Misschien denk je wel nu: Joepie, ik ben verlicht. En loop je trots naar je vrienden of je leraar toe… Binnen zen noemen ze dit: de stank van zen. De kans is dus groot dat je een lesje krijgt van de leraar. Dat zo’n ervaring niet bedoeld is om je eraan te hechten.
Want: alles is immers leeg.
Ervaringen komen en gaan, leuke en minder leuke. En dat is meditatie, dat je vrij wordt van keuze. Geen enkele ervaring is eeuwig en vrijheid ligt in het begrijpen, in het doordringen in de leegte. Dan zal alles zijn zoals het is – en dat was het al.
Zen houdt dan ook veel van de natuur. Want in de natuur staat de boom en springt de kikker. ‘Het buitengewone ligt in het gewone.’
