Dit is de donkerste week van het jaar, de dag het kortst, de nacht het langst. We wachten op het licht, de omslag naar meer licht: het wintersolstitium of Joel op 21 december. Zeker in deze tijd. In allerlei religies en verschillende streken vind je aandacht voor dit nieuwe licht. Het wordt ook wel de winterzonnewende genoemd. Wij kunnen nu ons haast niet meer voorstellen hoe donker het vroeger in de winter was, met weinig straatverlichting in de stad en helemaal niet op het platteland. Soms op een wandeling in het bos kun je nog even kort die ervaring hebben, als de duisternis eerder invalt dan verwacht. Er is geen maan en de twijfel staat toe: naar links of naar rechts? Pas als je in de verte een straatlantaarn ontdekt, kun je weer opgelucht ademhalen: daar is licht!
Ja, dat licht in december… Het levert veel rituelen op, lichtrituelen. In deze tijd van het jaar, op 25 december, vierden de Romeinen al het feest van Sol Invictus, de onoverwinnelijke Zon. Van hen namen wij de datum voor ons kerstfeest over. En van de Germanen de traditie van de groenblijvende dennenbomen, die we met kaarsen of lichtjes versieren.
De Joden vierden al veel eerder Chanoeka, een feest van licht dat terugverwijst naar het oliewonder bij de herinwijding van de tweede tempel van Jeruzalem(164 vdgj/164 vC). Er was op dat moment nog een kruikje olie over om de Menora, de zevenarmige kandelaar in de tempel weer aan te steken en brandend te houden. Dat was slechts genoeg voor één dag en het zou acht dagen duren voordat er nieuwe olie was. Al die tijd bleef er wonderlijk genoeg olie uit het kruikje komen zodat het licht van de menora kon branden. Het Chanoekafeest duurt daarom acht dagen in de maand Kislev (dit jaar van 11-18 december).
Wanneer de dagen lichter worden, kan er ook nieuw leven ontstaan, in de natuur en bij de mensen. In de Koran vind je in Soera 19 hoe de profeet Issa (benaming voor Jezus) onder een dadelpalm geboren werd uit zijn moeder Maryam. Eeuwen daarvoor werd bij de eerste Christenen al verteld over de geboorte van Jezus in Betlehem. Het gebeuren wordt de Bijbel in heel korte bewoordingen weergegeven. Daar zijn later veel verhaallijnen aan toegevoegd. Mensen raken niet uitverteld als iets hen ontroert: de geboorte van een kind, diep in de donkere nacht. In de steek gelaten door velen wordt dit kind door eenvoudige herders gevonden en gezien, die zich laten leiden door het stralende licht van een ster op hun zoektocht door de nachtelijke velden. Voor ons is het nu de kunst onze lamp brandend te houden, het echte licht van deze kerstdagen te ontdekken en dat te delen met anderen. Zo kunnen in het nieuwe licht van deze decembermaand wijzelf én de mensen om ons heen weer zichtbaar worden en gezien.
Soms als eenzaamheid en pijn
beurtelings jouw gástheer zijn,
val je stil
of loop je vast:
het kind in jou, dat zwijgt,
het licht verdwijnt,
geen ster die schijnt.
Dan, als niemand meer
iets wonderlijks verwacht
ontwaakt het kind
– diep in de donkere nacht –
en kijkt en kijkt
totdat het duister wijkt
en jij zo voorbij de einder
zult kunnen zien
waar licht of hoop
opnieuw
geboren wordt misschien… (FD)
Beluister hieronder een Perzisch kerstverhaal van Kader Abdollah, voorgelezen door Volkan Duvan