Zeker bij journalisten moet het besef diep verankerd zijn dat het vaak zo werkt. Primaire emoties erkennen helpt jezelf en anderen om ze in goede banen te leiden. Niet om jezelf beter te wanen, wel omdat je als journalist een maatschappelijke rol hebt. Journalisten gaan daar nogal verschillend mee om.
Discutabele reputatie
Het grootste dagblad van ons land, de Telegraaf, heeft op dit punt een discutabele reputatie. Het komt regelmatig voor dat bij mensen die over de schreef gaan expliciet wordt vermeld dat ze moslim of ‘Marokkaan’ zijn, terwijl deze kenmerken vrijwel nooit relevant zijn. Verrichten mensen met dezelfde identiteitskenmerken een heldendaad, dan staat er ineens ‘taxichauffeur’, ‘kok’ of ‘Amsterdammer’ maar wordt verzwegen dat de held een moslim of Nederlander met migratie-achtergrond is. Zo laten honderdduizenden lezers zich inpakken door de ‘Krant van Wakker Nederland’.
Verharding
Het is een illusie dat we in Nederland geen racisme kennen. Uit meerdere onderzoeken blijkt bijvoorbeeld dat mensen met een achternaam die voor witte Nederlanders moeilijk te spellen is, veel minder vaak een baan krijgen. Het maatschappelijk discours is veranderd en er is sprake van verharding. Opiniemakers, commentatoren en politici die religieuze en culturele diversiteit voortdurend als probleem of gevaar benoemen, hebben steeds meer podium gekregen. Waar vroeger bij een aantal media een taboe bestond om schaduwzijden van de multiculturele samenleving te belichten, slaat het nu door naar de andere kant en is het glas van de veelkleurige samenleving altijd half leeg. Of erger.
Duk
Extreem exponent van dit geluid is opinieleider en Telegraaf-journalist Wierd Duk. De laatste jaren is hij vrijwel fulltime bezig om tegenstellingen uit te vergroten, stem te geven aan bepaalde – vrijwel altijd witte en rancuneuze – mensen die zich slachtoffer voelen van onze veranderende samenleving. De mensen van de ‘andere kant’ worden subtiel of minder subtiel in de beklaagdenbank gezet of verdacht gemaakt.
Duks aanpak past bij de krant waarvoor hij schrijft, maar hij radicaliseert het. Het is beter om de begrippen ‘rechts’ en ‘links’ hier te vermijden. Ik ken rechtse of gematigd conservatieve mensen die weinig moeten hebben van deze destructieve polarisatiestrategie. Daarom kunnen we het beestje maar beter bij de naam noemen: de werkwijze hangt aan tegen extreemrechts en is racistisch.
Adieu God
Omdat Wierd Duk een bekende opiniemaker is, die regelmatig aanschuift bij EO Radio 1 of bij Pauw op tv, en bovendien domineeszoon is, ging hij onlangs voor opnamen met Tijs van den Brink op stap voor het programma ‘Adieu God?’. Op Twitter kon ik me niet inhouden en slingerde dit bericht de wereld in: ‘De EO geeft racist met trollenleger graag een podium. Adieu God inderdaad’. Tijs van den Brink reageerde als door een wesp gestoken: ‘Oh, jij ook! Ongelooflijk dat mensen zoals jij vinden dat ik zelfs niet met Duk mag praten. Ik begrijp daar oprecht niets van.’ Een dag later kwam Wierd Duk los, met in zijn kielzog zijn intimiderende trollenleger, een geregisseerde groep nep-twitteraars die voortdurend kwetst en beledigt.
Natuurlijk mag Tijs met iedereen praten. Dat is mijn punt niet. En dat lichtte ik ook toe. En ik zou anderen die Duk een podium bieden, zoals Jeroen Pauw van de BNNVARA, ook moeten bekritiseren. En misschien zijn veel kijkers volwassen genoeg om zelf een oordeel te vellen? Wie weet. Dit alles neemt niet weg dat redacties bij zichzelf te rade moeten gaan: nodig ik mensen die doelbewust een polariserende en naar racisme tenderende agenda hebben, wel uit in mijn programma?
In een vrij land mogen veel meningen klinken. Maar wat is als journalist je eigen morele agenda? Past alles wat Omroep WNL uitzendt ook bij de EO? Als iemand zelf een zeer groot dagelijks platform heeft om een eenzijdig verhaal te propageren, moet je dat geluid dan versterken en deze persoon portretteren in een human interest programma? In de uitzending van ‘Adieu God?’ vertelt Duk dat hij ‘cultuurchristen’ is, liet Tijs al los. Dat begrip wordt steeds vaker gebruikt om uit te drukken dat je niet meer gelooft maar wel bang bent voor de islam en daarom iets van je christelijke wortels koestert.
Missie
Voormalig Tweede Kamerlid Amma Asante reageerde ook op Twitter: “En zo denderen we voort met het normaliseren van racisten”. Klare taal! Asante kwam als meisje vanuit Ghana naar Nederland en hoort bij een migrantenkerk. Haar ontroerende en krachtige levensverhaal kwam eerder op EO-televisie in Het Vermoeden in de daluren op zondagochtend. Welke stemmen er klinken, op welk moment en voor welk publiek… ze bevestigen de bestaande verhoudingen. Houd je die in stand, of probeer je daar wat tegen aan te drukken? En wat zegt dit over de missie van omroepen als EO en BNNVARA?
Deze tekst verscheen in wisselrubriek Het Debat in CW Opinie van 12 juli 2019.
Persoonlijk mijd ik zowel de Telegraaf als Wierd Duk. Hun uitingen merk ik hoogstens in de omringende (sociale) media. Dat bespaart me – naar ik aanneem – heel veel ergernis. Adieu God zie ik af en toe, zoals onlangs een herhaling van het gesprek met Herman Finkers. Tijs van den Brink verzorgt vooral een podium voor zijn gast; hij toont zich soms verbaasd maar vraagt voor zover ik merk zelden kritisch door. De legitieme vraag is dan wie hij waarom en waartoe een podium biedt. Heeft hij een eigen agenda of laat hij (zijn redactie) zich vooral leiden door de kijkcijfers? Ik denk het laatste. Dan zou hij zijn gasten zoeken in de volle breedte van de samenleving, zonder verdere bijbedoelingen. Dat zijn keuzes ‘ons soort mensen’ niet altijd bevallen, zal zijn zorg niet zijn.
Ik heb het programma ‘Adieu God’ nog nooit gezien, maar ik denk dat je Van den Brink onrecht doet als je suggereert dat hij zich bij zijn aanpak laat leiden door de kijkcijfers. Ik vermoed dat het motief eerder is dat hij wil laten zien dat de EO ook ‘andersdenkenden’ aan het woord kan laten zonder een poging te doen hen te ‘bekeren’. Want dat was altijd het verwijt aan de EO. Om dat te vermijden laat hij, vermoed ik, bewust na al te kritische vragen te stellen, want dat zou de EO weer het verwijt van ‘bekeringsdrang’ opleveren.
Prima wat die onberispelijke verslaggever zingeving hier schrijft. Kritiek leveren moet kunnen en breedte in de het aangeven van standpunten is noodzakelijk.
Echter doe dit dan ook overal en niet alleen op onderwerpen waarvan jij vindt dat ze kwalijk zijn. Voorbeeld: Brand c.s. en sommige twitteraars genieten er van om Israel en zgn. (christen)zionisten te beoordelen en met graagte te veroordelen op door hen gevonden grote en kleine voorvallen (ja, aantallen tellen voor hen voor de publiciteit). En Palestijnse christenen doen dit – ook in hun wekelijkse gebeden – heel gretig en zonder lastig gevallen te worden door de Israëlische autoriteit. Helaas les ik nooit redactioneel iets kwalijks over de Palestijnse autoriteiten(Fatah en/of Hamas) of de indirecte bemoeienis van het kennelijk onberispelijke Iran. Brand c.s. weten niet van deze kwalijke zaken of hebben niet de moed om dit breed in de publiciteit neer te leggen. Of, en dat is nog erger, het past hen politiek niet. BDS is voor hen ook heilig en ja dan houd je Palestijnen natuurlijk uit de wind en lever je alleen kritiek, daar waar het jezelf past. Lees de boeken De Misleidings industrie e.a. van Els van Diggele, The new middle east van James L. Gelvin of Maar wij noemen hen Joden van Klaas Smelik.
Mij valt altijd op dat de ‘nieuwsgierige’ Thijs als het over Israëlisch racisme gaat, een abonnement heeft bij het CIDI, dat dan komt verklaren dat een dergelijke interpretatie wijst op een groei van het antisemitisme. Ik heb geen erg hoge pet op van deze journalist. Te veel ‘kleinkerkelijke’ genen?
Theo Brand doet precies hetzelfde maar dan omgekeerd: “Voormalig Tweede Kamerlid Amma Asante reageerde ook op Twitter: “En zo denderen we voort met het normaliseren van racisten”. Klare taal! Asante kwam als meisje vanuit Ghana naar Nederland en hoort bij een migrantenkerk. Haar ontroerende en krachtige levensverhaal kwam eerder op EO-televisie in Het Vermoeden in de daluren op zondagochtend. ”
Waarom is deze mevrouw zo bijzonder omdat ze uit een ander deel van de wereld komt? Ik zie daar niets bijzonders aan. Mijn vrouw en ik komen ook uit een ander, armer deel van de wereld en zochten hier ‘slechts een lotsverbetering voor onszelf en onze kinderen en dat is dankzij hard werken gelukt. Immigratie is zo oud als de wereld en immigranten zijn mensen die zich actief inzetten voor een beter leven. Niets ontroerends aan, gewoon een eeuwenoud fenomeen en niet meer en niet minder. Houd beide benen op de grond meneer Brand!
Vooraf: ik vind mezelf geen cultuurchristen. Want wat is ‘cultuur’ in de term ‘cultuurchristen’? Wordt ‘kunst’ bedoeld, bv schilderkunst, klassieke muziek, literatuur? Of betreft het een aspect van de sociologie die bestudeert hoe cultuur als een overkoepelend geheel van waarden en betekenissen kan gebruikt worden om bepaalde maatschappelijke tendensen te verklaren? Eigenlijk is me alleen duidelijk dat een cultuurchristen (zoals kennelijk Duk) geen christen is en dus niet mag pronken met de producten van christenen. Maar dat is nog geen racisme.
Tegen wie is dit artikel gericht, tegen Wierd Duk (Telegraaf) of tegen Tijs van den Brink (EO)? In het laatste geval zou het oninteressant zijn. Tijs is geen journalist, maar influencer, zieltjeswinner.
Waarom hebben andere reageerders het over Israel? Daar gaat het bij Duk noch bij Brand over. Een obsessie?
En ten slotte: waar gaat het artikel van Brand wel over? Over racisme dus. Een nogal onhandige poging.
Wat Duk in mijn ogen soms (want hij heeft ook goede waarnemingen) doet in zijn vele twitterberichten is STEMMINGMAKERIJ, RANCUNE BEVORDEREN.
Ik vind dat we het zo moeten benoemen en NIET MET EEN IDEOLOGISCH CONCEPT als ‘racisme’ moeten werken. En trouwens ook niet het lelijke anglicisme ‘normaliseren’ moeten gebruiken.
Als ‘Duk-fan’ toch de behoefte om op dit tendentieuze stuk te reageren.
Ik waardeer Wierd Duk hogelijk. En wel hierom:
a. Duk geeft mensen (van alle een stem die er in de ‘main stream media’ bekaaid (lees: nooit) af komen;
b. Duk heeft een uitstekende sociaal-politieke antenne. Hij was een van de weinigen die het succes van FvD voorspelde. Het andere journaille keek (weer…) weg of ontkende. Hij was verder een van de eersten die vraagtekens zette bij Merkel’s ‘Wir schaffen das’. En kijk eens aan? Duitsland kraakt nu in de voegen;
c. Duk legt vingers op zere plekken. Het mag toch benoemd ,worden dat Marokkanen schril afsteken in de criminaliteitsstatistieken? Of dat ze in voorname mate verantwoordelijk zijn voor de ‘zwembadterreur’? Wat is daar in de hemel ‘racistisch’ aan? Leg me dat eens uit?
d. Duk legt de linkse bias van het gros van het mediavolk genadeloos bloot. Wel ‘ach en wee’ als er een varkenskop bij een moskee wordt neergelegd (smakeloos, begrijp me goed) maar doodse stilte als Moslims kerken slopen (Frankrijk!) of, erger, kerkgangers in koelen bloede vermoorden, zoals in delen van Afrika nogal bon ton is.
Wierd Duk is een uitstekend journalist die als een van de weinigen balans in het nieuws weet te brengen. Arnold Karskens is een andere. Realisten in plaats van schrijvende idealisten.
Brand heeft het over de ‘eigen morele agenda’ van journalisten. Ik hoor hem niet over de ‘morele agenda’ van het journaille dat werkzaam is voor de in doorsnee links-liberale media. Die houden – steeds krampachtiger – vast aan hun verbrokkelende wereldbeeld. Het te pas en te onpas ‘bashen’ van een democratisch (!!!) gekozen president van de VS, bijvoorbeeld. Tot in den treure. Van het NOS-journaal tot Trouw. En alles wat daar tussenin zit.
Die agenda mag van Brand wel? Kennelijk. Kijk, dát is eenzijdigheid. Dát is pas uitsluiten. Pluriformiteit vindt Brand prima. Zolang het maar in zijn eigen kraam, denkwereld en agenda past. Alles daarbuiten is ‘racistisch’. Houd toch eens op: dat begrip is flink aan inflatie onderhevig. Ik voel me er niet meer door aangesproken. En velen met mij.
Lees Duk’s tijdlijn op Twitter maar eens. Als Brand daarin een ‘racistische’ tweet weet te ontdekken dan krijgt hij van mij een, uh…, jaarabonnement op De Telegraaf!
Het “bashen” van Donald Trump is eenvoudig te verklaren: voor ieder mens die iets verder nadenkt dan zijn neus lang is en gewetensvol in het leven wil staan, belichaamt Donald Trump alles wat lelijk is in de politiek: schaamteloos opportunisme, het tegen elkaar opzetten van mensen, seksisme, racisme, misplaatst superioriteitsgevoel, het wegzetten van mensen die het minder getroffen hebben als “losers” etc. etc.
Ik wil even reageren op Paul Kramer (12 juli) en wel op zijn punten a, b, en c, met aanhaling van deze zin van Theo Blanken: “Opiniemakers, commentatoren en politici die religieuze en culturele diversiteit voortdurend als probleem of gevaar benoemen, hebben steeds meer podium gekregen.” Hun eenzijdige denkbeelden dragen namelijk bij aan een ongewenst maatschappelijk klimaat. NB. De nieuwe professie ‘opiniemaker’ zegt al genoeg.)
Objectieve journalisten worden schaars. De bewering dat de media in doorsnee links-liberaal zijn is naar mijn weten nooit aangetoond. Maar is waarschijnlijk de mening van populisten. Het lijkt er echter steeds meer op dat mensen de journalistiek in gaan om, zoals Paul Kramer hier aangeeft:
(a) hun eigen mening, vaak luidkeels en op sociale media, op te dringen door de publiciteit te zoeken: mensen een stem geven?
(b) daarmee hun eigen (selffullfilling} prophecy waar te maken: sociaal-politieke antenne?.
(c). opportunistisch en vanuit de eigen visie (meest vanuit racisme) op bepaalde groepen etiketjes op te plakken, zere plekken?
(d) om er kracht bij te zetten bepaalde gewelddadige groeperingen in andere landen hierbij te betrekken, zonder de achtergrond erbij te vermelden. En daarmee menen balans (?) te brengen door bepaalde groepen uit te lichten en over een kam te scheren?
Helaas bieden programmamakers, zoals (in dit geval) Thijs van den Brink en ook BNNVARA daartegen niet genoeg weerstand. Met hun keuze voor dergelijke opiniemakers i.p.v. opinievormende discussies geven ze blijk van hun eigen opvatting, en zijn daarmee te weinig kritisch. Te gretig om bepaalde groepen kijkers/luisteraars te plezieren of erbij te trekken voor de kijk- en luistercijfers?
Trek ik te snel de racismekaart? Die vraag is gerechtvaardigd en zie ik in reacties op mijn artikel ook terug. Deze vraag stel ik mezelf ook. Op mijn weblog daarom een korte evaluatie. Zie deze link >> https://theobrand.wordpress.com/2019/07/14/wees-spaarzaam-met-de-racismekaart/
Theo, ik heb je zelf-evaluatie gelezen en stel die op prijs. Is op zichzelf weer voldoende stof tot discussie maar dat doe ik mooi niet.
Op één punt na: mijn kritiek was en is dat ‘racisme’ een ideologische term is. En ik vind dat elke discussie, waar dan ook over (religie, politiek etc), gevoerd moet worden zonder ideologische termen te gebruiken.
Om Theo Brand deels te parafraseren:
Wierd Duk draagt bij aan een maatschappelijk klimaat waarin vier zaken kunnen gedijen en groeien: (1) het bewustzijn dat die door idealisten zo bewierookte multiculturele samenleving een bijzonder harde noot is om te kraken. Als die al te kraken valt… De – ook recente – toestanden in Frankrijk en in Duitsland zouden amper optimistisch moeten stemmen, (2) de terechte angst dat het open grenzenbeleid leidt tot een ongebreidelde toestroom van mensen die onderaan de maatschappelijke ladder blijven hangen. En die daarmee de betaalbaarheid van de verzorgingsstaat onder druk zetten. (3) een toenemend besef dat het eindeloze gemiep over ‘kolonialisme’ en ‘schuld’ Nederland niet verder brengt en ‘blanke’ Nederlanders volslagen ten onrechte in een – verdachte – hoek zet. Wierd Duk voorspelde dat de discussie – als die al zo mag heten… – uiteindelijk gaat leiden tot een claim op herstelbetalingen. De eerste geluiden zijn inmiddels opgetekend… En dat is nog maar het begin, wacht maar af. Duk wijst verder op de eenzijdigheid van het discours: geen woord, geen letter, over de (veel grootschaliger) slavenhandel in de Islamitische wereld. (4) inzicht in het gebrek aan begrip bij delen van de Nederlandse Islamtische gemeenschap voor de hier te lande geldende normen en waarden. ‘Utrechtse tramterrorist’; iemand? Juichende jongeren van Noord Afrikaanse en Turkse komaf na de aanslagen op de Twin Towers; vergeten? De toenemende invloed van het salafisme in Nederlandse moskeeën; wegkijken maar?
En dan een appèl doen op ‘begrip’, Theo Brand???
Wensdenken. Haal de kop toch eens uit het zand! Roze bril af en kritisch en realistisch naar ontwikkelingen kijken. Zoals ‘racist’ Wierd Duk dat bijvoorbeeld doet.
Ik kan dat woord “witte” niet uitstaan. Ik ben een blanke, geen witte. Het woord “blanke” uitbannen en vervangen door “witte” is óók een vorm van racisme. Onschuldig is dit al helemaal niet.
Een onderbelicht aspect in de racisme-discussie. Enig zelfbewustzijn van blanken op dit punt is hard nodig.
Een artikel als dit zou gelijk een stuk acceptabeler zijn als er van blanken sprake zou zijn in plaats van witten.
Wat als je zwart noch wit bent? Ophouden met met het gekeutel over ‘zelfbewustzijn’, dat is de wortel van bekrompenheid. Laten we bewust zijn van de ander.