Maar Zoektocht naar gastvrijheid is meer dan een boek met herinneringen. Tussen de ervaringsverhalen door reflecteert Ofman op het thema gastvrijheid. Hij doet dat met behulp van diverse denkers uit verschillende bronnen. Het resultaat is een prettig geschreven, toegankelijk boek met een goede mix van persoonlijke ervaring en reflectie. Ondanks de heftige problemen waarmee de mensen kampen die Ofman in zijn loopbaan dagelijks ontmoette, is het toch geen loodzwaar verhaal geworden. Daarvoor staan er genoeg mooie en hoopgevende ervaringen in van wat gastvrijheid en openheid op kan leveren.
Na zijn studie theologie was Cor Ofman vanaf 1987 werkzaam als pastor bij opvanghuis Open Deur op het Amsterdamse Begijnhof, totdat dit zijn deuren sloot (in 2012). Vanaf 2001 was hij tevens diaconaal consulent voor de protestantse diaconie in de hoofdstad en werkte hij voor diverse opvanghuizen. Hij zag ontelbare mensen langskomen, die allemaal een beroep deden op hulp of onderdak.
Ook zijn eigen huis stelde hij jarenlang open voor diverse gasten. Het leverde hem kritiek op. Een ongezonde vermenging van werk en privé, kreeg hij te horen, waarbij ook een zweem van kritiek op zijn homoseksuele geaardheid meespeelde (‘een homo die jongemannen in huis haalt…’). Hij werd beticht van ‘grensoverschrijdend gedrag’. Ofman vertelt het op een geserreerde toon, geeft toe dat het misschien ook wel wat teveel van het goede was, maar laat ook overtuigend zien dat zijn motieven altijd zuiver waren en voortkomen uit zijn geloofsovertuiging dat gastvrijheid een heilige plicht is (p. 202-203).
Meer nog dan een plicht, of een verleende gunst, is gastvrijheid een recht van de vreemdeling waar hij of zij een beroep op mag doen vanwege de gedeelde menselijkheid. Dat wordt met zoveel woorden duidelijk uit de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens, die integraal door Ofman worden opgenomen. Maar ook uit de inzichten van filosofen als Kant (Verlichting) en Derrida (postmodernisme) en natuurlijk uit cruciale teksten uit de heilige geschriften van Tenach, Evangelie en Koran, die Ofman heeft verzameld. “Gastvrijheid is een houding, maar wordt allereerst en vooral weerspiegeld in daden. Gastvrijheid verrijkt onze ontmoetingen met vreemdelingen en vrienden (…) Als de Koran zegt ‘Wij hebben jullie tot volkeren en stammen gemaakt om elkaar te leren kennen’, is het vers te lezen als een goddelijke zegen in ons leven, maar elkaar leren kennen vraagt een verbinding die niet vrijblijvend is, geduld en bovenal een mild hart”, haalt hij Mona Siddiqui aan, de Brits/Pakistaanse islamologe uit Edinburgh (p. 93).
Een levenlang in de diaconale frontlinie, in een stad waar alle maatschappelijke problemen in hevige mate bij elkaar komen, laat zijn sporen na. De ingehouden woede en frustratie is soms terug te lezen in Ofman’s ervaringen met instanties en organisaties, of met benepen kerkelijk bestuurders. Met de laatsten kreeg hij te maken als homotheoloog binnen de (toen nog) Gereformeerde kerken, waar in de jaren zeventig nog maar aarzelend ruimte was om aan de bak te komen.
Gelukkig weet Ofman zijn ‘woede’ productief te maken door niet te gaan wrokken, maar steeds weer terug te keren naar de oorsprong van zijn commitment: zich te laten raken door de ontmoeting met de medemens. “Waar ik bang voor ben is dat ik, als ik onophoudelijk word geconfronteerd met klagende, claimende, vragende, overvragende mensen, op een gegeven moment vast kom te zitten in mijn onmacht. Dat die omslaat in onverschilligheid. ‘Secundair getraumatiseerd’ als hulpverlener, heet dat in het vakjargon. Waar ik bang voor ben, is dat we ons als samenleving niet meer laten raken door rampen elders in de wereld” (p. 191).
Zoektocht naar gastvrijheid is een indrukwekkend boek. Door de persoonlijke toon en de verschillende invalshoeken levert het materiaal aan voor het maatschappelijk gesprek over gastvrijheid of breder over de vraag hoe wij werkelijk leren samen te leven.
Cor Ofman heeft inmiddels afscheid genomen, maar zijn betrokkenheid blijft. Dat blijkt wel uit een nieuw plan voor een Allenachtkerk, dat hij in de laatste pagina’s ontvouwt. “Een kerk die ook ’s nachts open is voor wakers en dromers, voor zoekers en bidders”, schrijft hij daarover (p. 227). Zijn boek laat zien dat hij zelf als eerste tot die doelgroep hoort.
Cor Ofman | Zoektocht naar gastvrijheid. Heilige plicht of mensenrecht? | Dabar-Luyten Heeswijk | 234 pagina’s | ISBN: 9789064164408 | Klik hier voor meer informatie of om het boek te bestellen.
