Zorg leidt tot contacten die verder gaan dan alledaagse beleefdheden. Het kan leiden tot intiemere vormen van contact. Daardoor confronteert het juist ook weer met de verschillen die er zijn. Uit die verschillen ontstaan ethische dilemma’s waar wij mee om moeten zien te gaan.
Bij ethische dilemma’s vraag je je af hoe je om moet en kunt gaan met dat verschil of je overweegt hoe je kunt en moet handelen in deze situatie. Ethische dilemma’s hebben altijd betrekking op de vraag wat het goede is om te doen in die omstandigheden. Of het gaat over moeten kiezen tussen twee kwaden.
Vooral in de gezondheidszorg kunnen ethische dilemma’s zeer indringend zijn, want vaak gaat het over mensen in kwetsbare posities. Als wijkverpleegkundige zie je dat de man de zorg voor zijn demente vrouw niet meer aan kan. Maar als jij begint over een opname in een instelling mag jij niet meer komen. Toch kan dit niet zo blijven bestaan.
Voor zulk soort situaties zijn handvatten aan te reiken om tot een goede keuze te komen. De essentie is dat je probeert te kijken vanuit ieders perspectief. Zo zijn er heel andere aspecten van belang voor de zieke, voor de naaste(n), voor de zorgverlener, voor de vrijwilliger, voor de organisatie, enz. Zo’n brede afweging maakt dat je veel creatiever bent in het vinden van oplossingen, dat het je lukt om zo goed mogelijk rekening te houden met alle betrokkenen en het geeft voldoening om zo zorgvuldig bezig te zijn.
Het belangrijkste is dat je een brede afweging maakt waarbij je zoveel mogelijk rekening houdt met alle betrokkenen bij die situatie. Wanneer is het voor de demente vrouw beter om in een instelling verzorgd te worden dan door haar man? Wat zijn de overwegingen van die man om dit zware werk ten koste van zichzelf te blijven doen? Zijn er omstanders die hier kunnen bijspringen en zaken kunnen opvangen, naasten, vrijwilligers of professionals? Je probeert zo lang mogelijk met de wens van meneer rekening te houden. Waarschijnlijk vindt de demente vrouw het ook prettiger om thuis te zijn dan in een onbekende omgeving. Maar als het echt ten koste gaat van wat goed is voor mevrouw, dan gaan we een grens over die ingrijpen noodzakelijk maakt.
Veel mensen kunnen in zichzelf lopen tobben over een ethisch dilemma. Als je dit echter met anderen bespreekt, kun je de vicieuze cirkel doorbreken en eerder oplossingen vinden. Om het onderlinge gesprek erover te stimuleren heeft Met Waarden Helen behalve handvatten en ethiektesten ontwikkeld (zie www.ethiektest.nl). Samen praten over de vraag die jou zo bezig houdt, bevordert onderling begrip en betrokkenheid. Ik vind het dan ook van groot belang dat je je bewust bent van de ethische dilemma’s die je tegenkomt en dat je er over na wilt denken hoe je hier het beste mee om kunt gaan. Daarnaast ben ik ervan overtuigd dat het delen van deze dilemma’s veel openheid creëert en meer verbondenheid en saamhorigheid. Vanuit mijn perspectief is zorg misschien wel dè insteek om verbindingen tussen allen en alles tot stand te brengen en te houden.
Ik wil me best aansluuiten bij deze gedachtengang. Het zou echter betekenen dat deze gedachtengang uitgangspunt dient te zijn in de hele linie: De professionals, leidinggevenden (managers) raden van bestuur, zorgverzekeraars, politiek. Helaas is het nog steeds zo dat er teveel geredeneerd wordt vanuit de eigen plaats waarbij degenen waar het om gaat nogal eens in de klem komen te zitten, omdat juist dese mensen niet centraal staan. Hoe hard dat ook geroepen wordt.