Voor de zorg is geapplaudisseerd, moeizaam overleg gevoerd voor een verhoging van hun salariëring, hetgeen geresulteerd heeft in een kleine uitbetaling voor de (dichtst-)betrokkenen. Toch dreigen nu zorgverleners met long-covid ontslagen te worden. Zorg, zal ons dat een zorg zijn? Wat is eigenlijk de betekenis en de waarde van zorg?
Ik besloot mijn licht op te steken bij ervaringsdeskundigen, namelijk de zusters van Sint Jozef uit Amersfoort, die zoals vele andere kloosterordes in Nederland van halverwege de 19e eeuw tot bijna eind van de 20e eeuw betrokken waren bij onderwijs en zorg. Zij waren paraat, toen er nog nauwelijks zorginstanties waren, en meestal bijna gratis…
Vanuit een bijzonder initiatief van Christien van Erp bij de zorginstelling Beweging 3.0 ontstond de vraag om over en met deze zusters een boekje te maken rond de betekenis en het belang van zorg. In de gesprekken die met hen gevoerd zijn, putten de zusters uit hun levenslange ervaring van zorgdragen op allerlei gebied: in zieken- en bejaardenhuizen, in opvanghuizen, achterstandswijken en woonwagenkampen, kortom bij mensen die ziek, oud, jong en achtergesteld waren. Hun werk getuigt van overgave en betrokkenheid, ook al blijken ze soms overvraagd te zijn en was er tot de zestiger jaren weinig ruimte voor een persoonlijke ontwikkeling. Toch hebben zij hun werk vanuit hun hart gedaan, zoals blijkt uit hun verhalen.
Wat vertellen zij? Hun opmerkingen hebben vaak te maken met de richting van de zorg: niet zij zijn de initiatiefnemer van de zorg, maar zij draaien het om, zorg begint bij de zorgvrager: ‘Het is niet de vraag: wie is mijn naaste? Maar de vraag is: van wie ben ik de naaste?’ Dus wie is diegene die juist mij een vraag stelt, hetgeen mij direct doet denken aan Emmanuel Levinas die stelde dat de (zorg)vraag van een mens een appel aan de ander is, en ook een mogelijkheid tot diens zelfverwerkelijking. Een zorgopvatting die nu zorg met aandacht genoemd wordt of cliëntgerichte zorg.
Een andere zuster haalt een andere inspiratiebron aan, namelijk het verhaal (Exodus 3.5) over Mozes die bij een brandend braambos staat. Daar klinkt een stem die hem beveelt zijn sandalen uit te doen: ‘… want hij staat op heilige grond.’ Dat geeft haar als leidende gedachte: ‘Het roept ieder moment op om je bewust te zijn, waar je bent, met wie je bent, wat je doet of waarvoor je kiest.’ Ook hier ligt weer het accent bij het besef van de vraag die haar als zorgverlener en als mens gesteld wordt. Om dat vol te houden, geeft een andere zuster een volgende aanwijzing: ‘Blijf geloven in je zelf, in jouw eigenheid, zo word je je steeds meer bewust van je eigen kracht, je geestkracht.’
Tenslotte omschrijft een zuster zorg verlenen als: ‘liefde, aandacht en kunnen luisteren.’ Eenvoudig klinkt het, maar moeilijk om te doen. En zo gaat dit boekje Verbindende verhalen over wie en wat de zusters bij hun werk geïnspireerd en gevormd hebben en wat zij willen doorgeven aan jongere generaties zorgverleners. Omdat het nu op schrift staat in hun eigen woorden is het een zichtbaar teken van hun betekenis en grote inzet (én die van vele anderen), waarmee zij een inspirerend voorbeeld zijn opdat de zorg iedereen een zorg zal zijn…
Felicia Dekkers, Verbindende verhalen. Inspiratie van de Zusters van Sint Jozef, 2022. Verkrijgbaar bij Stichting Mgr. Blom, Barchman Wuytierslaan 55, Amersfoort
