Abu Zaid wilde Koran herinterpreteren

Nasr Abu Zaid werd bekend doordat hij in 1992 door de rechtbank in Caïro werd veroordeeld als ‘geloofsafvallige’. Hij zou zelfs moeten scheiden van zijn vrouw, omdat een huwelijk tussen een moslim en een ‘ketter’ verboden zou zijn. Samen met zijn echtgenote vluchtte hij naar Nederland, waar hij professor is geworden aan de universiteit van Leiden. Hij bleef zelf in de islamitische traditie staan en bleef ook een moslim.

Abu Zaid staat bekend om zijn ideeën over nieuwe interpretatie en kennis binnen de islam en daarbij heeft hij met name kritiek op de sharia (islamitische wetgeving) en de betekenis van de Koran. Hij zag de Koran niet enkel als een religieus werk, maar ook als een literair werk. Dit had consequenties voor de Koran, namelijk dat ook dit boek op verschillende manieren geïnterpreteerd kan worden. Net als vele literaire werken kan ook de Koran een andere betekenis toegekend worden in een andere tijd.

“De Koran moet uit de gevangenis gehaald worden”, vond Zaid. De Koran is niet vrij van de context, en daardoor moet de context begrepen worden om de Koran te kunnen begrijpen. Daarnaast moet er teruggegaan worden naar de oorspronkelijke bronnen, want er ontstaat momenteel geen nieuwe kennis meer over de islam, omdat men geen nieuwe interpretaties toelaat. De islamitische traditie zit in een periode van stilstand, vindt Abu Zaid. Islamgeleerden zijn al eeuwenlang bezig met het herhalen van bepaalde regels.

Abu Zaid zou je een vooruitstrevende denker kunnen noemen omdat hij een grote bijdrage heeft geleverd aan de discussie over de interpretatie van de Koran. Door zijn ideeën zijn meerdere geleerden hierover gaan nadenken. Er zijn daarbij ook verschillende denkers die zijn werk als bron gebruiken voor verdere uitwerking, een bekend voorbeeld hiervan is Hasan Hanafi, ook afkomstig uit Caïro.

Daarnaast nemen ook andere denkers in het debat de ideeën van Abu Zaid over, en daarbij vooral de ideeën over de herinterpretatie van de Koran. Want vernieuwing van de islam is volgens Abu Zaid een noodzaak. De wereld is continu in vooruitgang en daarom is het van belang dat regels ook anders geïnterpreteerd worden. De islam heeft stilgestaan vanaf de 5e eeuw tot aan het begin van de 12e eeuw van de islamitische jaartelling. In deze tijd bestond het islamitisch denken uit herhalen, herformuleren en samenvatten. In deze periode zijn bepaalde ideeën vaststaande regels geworden doordat ze uit het hoofd werden geleerd en werden opgeschreven. Doordat alleen gekeken werd naar de regels zoals ze waren vastgelegd, was er geen ruimte meer voor vernieuwing.

Abu Zaid stelt dat een nieuwe mogelijkheid tot het interpreteren van de bronnen noodzakelijk is voor die vernieuwing binnen de islam. Die vernieuwing kan plaatsvinden door contextualisatie en hedendaagse interpretatie. In eerste instantie is het van belang om te kijken naar de context waarin de regel is ontstaan en vervolgens is het belangrijk om de regel te interpreteren in de hedendaagse samenleving.

De openbaringen in de Koran zijn op verschillende plekken tot stand gekomen, zo bestaat er een groot contrast tussen Mekka en Medina. De verzen uit Mekka zijn veel toleranter dan de verzen uit Medina. De verzen uit Medina zijn vaak praktischer en geven wetten en regels weer. Het is daarom van belang om te kijken waar de verzen ontstaan zijn, om de betekenis van die tijd te achterhalen.

Een belangrijk voorbeeld dat hij noemt in zijn boek Vernieuwing in het Islamitisch denken is gebaseerd op de vrouwrechten en daarbij specifiek het erfrecht. Mannen krijgen in de islam twee keer zoveel uit een erfenis dan vrouwen. Om te weten waarom dit zo is, zou je moeten kijken naar het verleden. Wanneer je terugkijkt in de geschiedenis zie je dat vrouwen geen deel namen aan economische productie en daardoor ook geen rechten hadden.

Als laatste is Abu Zaid ook erg interessant, omdat er maar weinig mensen zijn die zich durven uit te spreken over het herinterpreteren van de Koran. Er is veel tegenstand als het gaat om het herinterpreteren van de Koran. Zoals ik al in de inleiding aangaf, werd hij in Egypte veroordeeld als geloofsafvallige. Er zijn maar weinig mensen die dit risico durven lopen.

In de huidige Nederlandse maatschappij zou Abu Zaid ook een risico kunnen lopen met zijn ideeën. Daar zijn namelijk ook duidelijk de verschillen zichtbaar tussen verschillende moslims en het interpreteren van de Koran. Er zijn ook in Nederland duidelijk tegenstanders van Abu Zaid, moslims die de Koran precies naleven. Zij zien de Koran als het letterlijke woord van God, waar niets aan te interpreteren valt.