De tv-show trekt iedere zondagavond miljoenen Arabische kijkers, Kalaam Nawael. Een taboedoorbrekend programma dat sinds 2002 wordt uitgezonden via de satellietzender MBC. Kalaam Nawael, in het Nederlands ‘vrouwenpraat’, wordt gepresenteerd door vier vrouwen afkomstig uit verschillende Arabische landen: Rania uit Libanon, Fawzia uit Egypte, Fahra uit Palestina en Muna uit Saoedi-Arabië. De show behandelt onderwerpen die normaal gesproken niet zo snel in een Arabische talkshow worden besproken, zoals masturbatie en homoseksualiteit. In 2007 maakte Bregtje van der Haak er de boeiende documentaire ‘Satellite Queens, Behind the Scenes of a Prime Time Arab Talk Show’ over.
In die documentaire gaat het onder meer over het hoge echtscheidingscijfer in Egypte. Een belangrijke oorzaak van de vele scheidingen zijn de schaars geklede dames in videoclips waar Egyptische mannen massaal naar kijken, vertelt een van de van de presentatrices. Wat voor huwelijken zijn dat als dat de reden voor mannen is om te scheiden, reageert een collega fel. Horen echtgenoten elkaar niet bij te staan in goede en in slechte tijden? De schuld zou ook bij de vrouwen kunnen liggen, oppert een ander. Veel getrouwde vrouwen denken ‘ik heb hem’. Ze worden dik, kleden zich niet meer mooi aan en hun adem ruikt naar knoflook en uien.
De show Kalaam Nawael is uniek in de Arabische wereld, vertelt de producer. De meeste vrouwenprogramma’s beperken zich tot thema’s als mode, make-up en kleding. De problemen waar Arabische vrouwen mee kampen, bespreken ze niet. De invloed van het programma, dat altijd in de top tien van de meest bekeken tv-programma’s van de Arabische wereld staat, is groot. Als de aflevering op tv is afgelopen gaat de discussie in de huiskamer door, zegt de producer.
Die invloed wordt ook in de documentaire in beeld gebracht. Een pleidooi in Kalaam Nawael voor seksuele voorlichting op school roept op het terras van een theehuis in Caïro weerstand op: ‘dat kunnen we hier niet hebben, wij zijn moslims’. Op andere onverwachte plaatsen krijgt het juist bijval – in een traditionele bedoeïenentent in Saoedi-Arabië bijvoorbeeld. Daar vinden ze dat alle kinderen vanaf 16 jaar voorgelicht moeten worden.
Dichter bij huis zijn de discussies over seksegelijkheid en seksualiteit, opgenomen in het onderzoeksrapport Islam is inspanning. De beleving van de islam en de sekseverhoudingen bij Marokkaanse jongeren in Nederland van het Verwey-Jonker Instituut uit 2005. In het rapport wordt verslag gedaan van gespreksgroepen met 27 Nederlands-Marokkaanse jongeren: 12 meisjes en 15 jongens. De jongeren zijn het erover eens dat er een dubbele moraal bestaat als het gaat om maagdelijkheid. In de Marokkaanse cultuur is het zo, vertellen ze, dat de jongens mogen experimenteren met seksualiteit, maar dat meisjes een schandaal veroorzaken door hun maagdelijkheid te verliezen.
De jongeren stellen dat de regels binnen de islam anders zijn. Volgens de Koran zijn mannen en vrouwen gelijk en moeten beiden seksen tot hun huwelijk maagd blijven. Dat hun ouders hun opvoeden volgens Marokkaanse normen begrijpen de meisjes wel. Het heeft te maken met veiligheid en bescherming tegen de lusten van de (zwakkere) mannen. Ze accepteren dat ze minder bewegingsvrijheid hebben dan hun mannelijke leeftijdgenootjes. ‘Jongens mogen later op straat zijn, en aan hen wordt eerder toegestaan dat ze naar een feestje of naar de discotheek mogen. Ook al zijn de meisjes zich er van bewust dat ook hier een dubbele moraal door de ouders wordt gehanteerd, zij geven aan dat ze daar geen moeite mee hebben.’
In het hoofdstuk Money, marriage and sex van het boek Sexual Ethics And Islam: Feminist Reflections on Qur’an, Hadith, and Jurisprudence van de Amerikaanse wetenschapper Ali Kecia is een belangrijk thema de bruidschat (mahr of sadaq). Ook in het pre-Arabische tijdperk bestond de bruidschat al en was ze vooral bedoeld als compensatie voor de familie van de bruid. Ze waren immers hun dochter kwijt, zij hoorde voortaan bij de familie van de bruidegom.
Dat de islamitische bruidschat aan de vrouw wordt betaald, zien veel auteurs als bewijs van de liberale houding van de Koran tegenover vrouwen. De bruidschat kan bijdragen aan de economische zelfstandigheid van vrouwen. Andere interpretatoren zien de bruidsschat als de prijs voor het exclusieve recht van een echtgenoot op seksueel contact met zijn vrouw. Al- Shafi’i noemt dit thaman al –bud’a, ‘de prijs van de vulva’. Een andere mening is dat de bruidschat een compensatie is voor het recht van de man op seksueel contact met zijn vrouw en haar vermogen een kind te baren, maar ook voor het feit dat hij het alleenrecht heeft op het ontbinden van het huwelijk (milk al-nikah).
Yusuf Qaradawi, Egyptisch geleerde en ideoloog van de Moslimbroederschap, is populair bij Europese moslims. In zijn boek Halal en haram gaat hij in op de verhouding tussen mannen en vrouwen en de spirituele kanten van een huwelijk – een goed seksleven en kinderen die met genegenheid en tederheid worden opgevoed. Hij benadrukt dat het voor zowel mannen als vrouwen verboden is om met anderen over intieme zaken te spreken. De Koran prijst deugdzame vrouwen, zegt Qaradawi. Geen vrouwenpraat dus. Wat hij van de populaire tv-show Kalaam Nawael vindt, laat zich raden.
