Jürgen Habermas wordt ook wel het geweten van Duitsland genoemd. Hij heeft een grote bijdrage geleverd aan het verwerken van het Duitse oorlogsverleden en aan de opbouw van de Duitse democratie na de Tweede Wereldoorlog. Habermas is een echte Nieuw W!J’er. Hij vraagt ons om van mens tot mens te spreken: we moeten elkaar aankijken, luisteren naar elkaar en met elkaar tot consensus komen. Hij zoekt de verbinding.
Habermas heeft ook een krachtige analyse van de samenleving gemaakt. Daar ga ik nu niet diep op in; ik wil het alleen hebben over het Men. Het Men in Nederland wordt volgens mij gevormd door de boze, bezorgde, bedroefde of belazerde burger. En waar Enis Odaci stelt dat deze burgers slechts een hersenschim zijn, betoog ik dat zij wel degelijk bestaan, maar dat wij ze niet goed zien, omdat het het Men is.
Men is een oude aanspreekvorm die we in het Nederlands nauwelijks meer gebruiken. “Men neemt 100 gram bloem, 100 ml melk en 1 ei, mengt dat en bakt er pannenkoeken van.” Met ‘men’ duiden we een groep mensen aan waarbij niet duidelijk is of je er zelf wel, zoals bij ‘wij’, deel van uitmaakt, of niet, zoals bij ‘jullie’ of ‘zij’ het geval is. Bij het men is het niet eens duidelijk wie erin zitten. Het is een anonieme groep.
Maar deze anonieme groep heeft wel macht: de macht van het getal. Als men vindt dat er geen asielzoekers mogen komen, dat de grenzen gesloten moeten worden, dat de belastingen te hoog zijn, dan kan het men dit veranderd krijgen. Maar we kunnen het men nooit op zijn daden aanspreken. Er is niemand die we verantwoordelijk kunnen houden voor wat het men doet, want wie zit er in het men?
Enis Odaci ziet dit probleem, maar in plaats van te zeggen dat de boze, bezorgde, bedroefde of belazerde burger een ongrijpbare groep is, bestempelt hij hem tot hersenschim. Een pijnlijke vergissing, want die boze, bezorgde, bedroefde en belazerde burgers bestaan wel degelijk. Maar doordat ze zich verstoppen in het men, worden ze anoniem. We zien ze vaag, maar herkennen ze niet, kunnen niet met hen in gesprek.
Met het men kunnen we niets beginnen. Geen wonder dat de politiek het men niet hoort en dat Wilders het men gebruikt in zijn holle retoriek. Beste boze, bezorgde, bedroefde en belazerde burgers, willen jullie je kenbaar maken? Willen jullie een standpunt innemen, zodat we met jullie in gesprek kunnen gaan? Kunnen jullie samen met ons op zoek gaan naar een samenleving waarin het veilig is voor allen? Naar een samenleving waarin vrede heerst? Naar een samenleving van Ons?
De gevolgen van die pijnlijke vergissing die hierboven beschreven wordt, van dat niet zien van de zich verstoppende men, hebben we die kunnen zien bij de overwinning van Donald T.?
Reactie op Willobrord van den Besselaar.
Ja, ik denk dat we het men hebben zien bovenkomen bij de verkiezingen in Amerika. Het men bestaat hier uit een grote groep mensen, die we nu aanduiden als de evangelicals of als de voormalige witte arbeidersgroep. Deze groepen zijn in aanloop naar de verkiezingen over het hoofd gezien. Ze hebben heel andere ideeën en opvattingen dan in de media als main stream werd geponeerd. Een men dat niet gehoord wordt, dat niet gezien wordt, kan voor verrassende effecten zorgen. Maar als het straks goed/fout gaat met de nieuwe president, wie precies kunnen we dan aanspreken?