Overdag vasten de devoten. In de avond en nacht geven ze uiting aan hun liefde voor Shiva in de vorm van lofzangen, mantrarecitaties, gebeden, offers van zoete spijzen en meditaties.
Ze mediteren op Shiva als de verpersoonlijking van het oerprincipe dat de schepping kenmerkt, namelijk het natuurlijk vermogen tot ontwikkelen en evolueren. Dit is een oerbeginsel dat elk schepsel afzonderlijk, maar ook de schepping als geheel, in zich draagt. Shiva is niet alleen de bron van dit beginsel, hij doordrenkt ook de hele schepping ermee. Dit maakt dat elk schepsel in potentie, met de dood als overgangsmoment, zich tot een nieuwe bestaansvorm kan transformeren. Zowel de totale schepping als elke levensvorm daarin, kan zich via een reeks van nieuwe bestaansvormen tot verlichting of zelfvervulling ontwikkelen.
Voor de mens verloopt die evolutie langs de weg van geboorte, groei, vergaan en opnieuw ontstaan. Met als uiteindelijke doel: het bereiken van moksha, verlossing uit de cyclus van geboorte, dood en wedergeboorte.
Ashtanga yoga
Shiva heeft de mensheid verschillende inzichten en vaardigheden gegeven om de weg van verlichting en moksha mogelijk te maken. Zo schonk hij de mensheid de Ashtanga-yoga. Dit is een yogavorm bestaande uit acht richtingen. Eenieder kan een richting kiezen die bij hem of haar het beste past.
De Ashtanga-yoga richt zich op fysiek welzijn, ontwikkeling van een psychisch evenwicht en zelfinzicht. Dit laatste heeft als doel de beoefenaar ervan zoveel zelfkennis te geven dat hij zoveel mogelijk vrij wordt van oordeel en zich met anderen kan verbinden. Introspectie wordt in deze yogavorm als belangrijke eigenschap beschouwd. Om het belang van deze eigenschap te benadrukken, vertellen hindoe-geestelijken in hun lezing in tempels het volgende verhaal.
Shiva en Parvati op reis
Het verhaal gaat dat Shiva en zijn gemalin Parvati in het plaatsje Kailash in de Himalayagebergte verblijven. In de vooravond van een Maha Shivaratri viering komen duizenden devoten aan de voet van de Himalaya bijeen. Ze zingen lofzangen, reciteren mantra’s en bidden om hun Shiva te vereren.
Parvati, de gemalin van Shiva, raakt ontroerd door zoveel oprechte toewijding. Ze stelt aan Shiva voor naar de voet van de berg te gaan om de volgelingen, die zoveel devotie tonen, te gaan ontmoeten en ze te zegenen.
Shiva vindt dat goed. Ze halen Nandi, de stier waarop ze doorgaans reizen, van stal en vertrekken. Shiva vraagt Parvati om op de rug van de stier plaats te nemen. Want het is een heel eind heuvel af en heuvel op lopen.
Ze passeren een dorpje waar enkele vrouwen bezig zijn aan de oever van de Ganges hun was te doen. “Moet je dat zien,” roept een de vrouwen, “kijk hoe egoïstisch de vrouwen van nu zijn geworden. Zij zit als een prinsesje op het beest en hij maar lopen. Zo verwend, zelfs lopen is de vrouwen van tegenwoordig teveel. Dit is toch zo een slecht voorbeeld voor onze dochters?!”
Als Parvati dit hoort stapt ze af en besluit te gaan lopen. Ze vraagt Shiva om op Nandi te gaan zitten, want de weg is lang en ruw om die alleen maar lopend af te leggen. Shiva klimt op Nandi en Parvati loopt ernaast.
Kort daarna passeren ze een dorpje. Mannen zijn hier bezig stro tot hooibalen te binden voor de winter. “Kijk,” roept een van de mannen, “dit is toch het toppunt van asociaal gedrag! Hij zit op het beest en laat zijn vrouw lopen. Wat een hufter! Wat een slecht voorbeeld voor onze zonen!”
Als Shiva dit hoort stapt hij af. Samen lopen ze naast Nandi de heuvels af.
Niet lang daarna passeren ze een dorpje waar mannen en vrouwen bezig zijn bloemen te plukken om die in de avond naar de stad te laten vervoeren ten behoeve van de verkoop. “Kijk, kijk,” roept een van de mannen, “kijk naar die twee! Zo dom heb ik het nog nooit meegemaakt; ze lopen over de weg met zoveel ruwe gesteente erop, terwijl ze een stevige stier bij zich hebben. Ze kunnen toch gemakkelijk met z’n tweeën op het beest gaan zitten? Wat dom zeg. Wat moeten onze kinderen hiervan leren?”
Als Parvati en Shiva dit horen besluiten met z’n tweeën op Nandi te gaan zitten en zich te laten rijden. Als ze kort daarop een groep mensen tegenkomen die na een dag werken naar huis lopen zegt een van hen: “Kijk, Kijk, dat kan toch niet. Ze zitten met z’n tweeën op het arme beest. Ze hebben totaal geen enkele invoeling met het arme beestje. Dierenbeulen zijn het. Wat moeten onze kinderen hiervan denken?”
Als Parvati en Shiva dit horen stappen ze af. Ze gaan onder een boom zitten. Zij kunnen even rusten en Nandi kan grazen. “Als het donker wordt, gaan we verder,” zegt Parvati. “Dan zijn de mensen naar huis en is er geen ergernis of oordeel.”
Dualiteit vs eenheid
Om de eerder aangegeven besef van verbondenheid met andere schepselen te ontwikkelen, is het belangrijk om de eigen innerlijke gescheiden te minimaliseren. Daarom bidden devoten op deze avond intens tot Shiva om hen te helpen de dualiteit in het leven te overwinnen. Omdat dat hen van binnen als het ware verscheurt. Soms vervreemdt het jou met jezelf. Maar we kunnen niet om deze dualiteit heen omdat het een van de kenmerken is van onze schepping. Shiva draagt zowel de dualiteit als de eenwording in zich. Ashtanga yoga en de inzichten die dat in ons ontwikkelt, zijn vanwege de hectiek waarin we leven vaak niet genoeg om het eenwordingsbesef te bereiken en die vooral vast te houden.
Shiva ook wel Purusha genoemd is het mannelijke principe , dat zich in de schepping als puur bewustzijn manifesteert. Dit bewustzijn is zuiver, allesomvattend en vrij van emoties en verlangens. Zijn andere helft, vaak aangeduid als zijn gemalin Parvati, Shakti of het vrouwelijk principe, is de uitvoerende energie . Deze shakti manifesteert zich in de schepping in de vorm van de natuur of prakriti die we om ons heen zien en ervaren. De shakti of de uitvoerende energie van Shiva is inert, onbeweeglijk, en onwetend. Pas als het wordt doordrenkt met het kosmisch bewustzijn of Shiva, pas dan wordt deze energie actief en wordt beweging groei en verandering mogelijk. Pas dan kan deze energie zich manifesteren bijvoorbeeld in de vorm van de natuur.
Deze twee gescheiden entiteiten, oorspronkelijk afkomstig van dezelfde bron, namelijk Shiva, hebben een sterke en voortdurende behoefte tot eenwording. Want dan wordt de innerlijke gescheidenheid opgeheven en zijn we in een staat van eenheid of harmonisch evenwicht. Op de avond van de Maha Shivaratri, met name in tempels, wordt dat symbolisch benadrukt door een huwelijksceremonie tussen Shiva en Parvati. Dit als oproep aan de devoten om de eigen eenwording te realiseren.
