Zahed Nurin is een bescheiden mens. Dat blijkt vanaf het rustige welkom tot aan de vriendelijke groet bij afscheid. Het draait niet om hem, het gaat om het verhaal van zijn grootvader en vader. Die historie heeft hij uit bewondering voor beide mannen willen schrijven. Een verhaal dat de vluchteling een gezicht geeft. Nurin heeft gekozen voor de romanvorm, omdat hij zoveel mogelijk mensen wil bereiken.
Verhaal
Bitterzoete thee gaat over vluchten, veiligheid en vrijheid. Over liefde en verbondenheid. Over worstelen met tradities en culturele verschillen. Hoofdpersonen zijn tweelingbroers, de gevoelige Jamiel en de stoere Jalil. Op hun zevende stuurt hun vader, hoofd van het bergdorp Golrontscha, de jongens tegen de dorpstraditie in naar de hoofdstad Kabul om te studeren en zo hun toekomst veilig te stellen. De jongens belanden in een onbekende wereld, maar vinden steun bij elkaar. Ook wanneer ze in Rusland een vervolgopleiding als piloot volgen, blijven ze onafscheidelijk. De inval van de Russen in 1979 heeft een grote impact op de Afghaanse bevolking. Door de daarop volgende burgeroorlog en het Taliban schrikbewind (1992-1996) komen zowel het land Afghanistan als de tweelingbroers in een vrije val terecht. Ze staan voor onmogelijke keuzes. Slechts één van hen overleeft het regime en vindt uiteindelijk met familieleden een veilige haven in Nederland.
Vredelievend
Ooit werd uit chaos orde geschapen. Althans, voor wie in een schepper, schepping en geschapen evenbeelden gelooft. Zahed Nurin is moslim, de islam is voor hem een godsgeschenk. Wat hij met dat kostbare cadeau doet, is aan hem zelf. Hij is een vredelievend mens, die van thuis uit heeft meegekregen dat elk mens bestaansrecht heeft. Ongeacht geloof, achtergrond, leeftijd en geslacht. Hij groeide op in een modern Kabul, ontmoetingspunt van culturen. Daar is weinig meer van over en dat raakt hem. ‘Door opeenvolgende golven van geweld is Afghanistan verarmd en bijna vernietigd. Oorlog maakt mensen van buiten en van binnen kapot. Het doet me pijn dat Afghanistan staat voor fundamentalisme en onderdrukking.’ De auteur is van een angstige vluchteling getransformeerd in een goed ingeburgerd en ruimdenkend mens. Hij is Nederland en de Nederlanders dankbaar voor alle kansen en vooral praktische en morele steun die hij en zijn familie ontvingen. ‘Het is een prachtig gevoel dat ik en mijn verhaal ertoe doen. Ik ben dankbaar voor wat ik nu heb: ik leef in vrede en veiligheid en waardeer het vrije leven. Ik mag mijn eigen keuzes maken. Ik heb de kans gekregen om te studeren. Onderricht is zo belangrijk voor je ontwikkeling en je kijk op de wereld. Maar ik zal tot het eind van mijn leven ook de pijn van verlies meedragen.’
Zachtmoedigheid
Op verzoek van de uitgever leest Zahed Nurin uit eigen werk: Alle mensen zijn leden van één lichaam, ze hebben dezelfde basis van ontstaan. Wanneer één lid door het leven wordt gepijnigd, zullen ook de andere delen worden verstoord. Voor wie onverschillig blijft voor de pijn van anderen, is het ongepast zich een mens te noemen. Dat het Nederlands niet zijn moedertaal is, hoor je goed. Stap voor stap heeft hij zich die taal eigen gemaakt. Vooral door Nederlandse boeken te lezen. Met behulp van collega’s, vrienden en soms toevallige passanten leerde hij de lastige taal. ‘Ik wilde uit dankbaarheid een Nederlands boek schrijven als oefening, maar meer nog om mensen te raken. Je wordt eerder geraakt door woorden uit je eigen taal. Dit werd uiteindelijk een proces van tien jaar. Het boek is klaar en mag de wereld ingaan.’ Tijdens de presentatie spreekt Nurin zijn dank uit voor alle hulp. Het verhaal is opgebouwd uit de verhalen van diverse mensen. In grote lijnen is het de geschiedenis van zijn grootvader en vader, twee mensen waar de schrijver grote bewondering voor koestert: ‘Ik heb alles aan hen te danken. Vanuit wezenlijke zachtmoedigheid en tegen alle verwachtingen in, hebben zij hun eigen weg bewandeld met gevaar voor eigen leven. Ze hebben moeilijke keuzes gemaakt, geliefden achter moeten laten, gevaar getrotseerd. En dat alles voor een zo goed mogelijk leven voor het gezin en de familie.’ Hij overhandigt een exemplaar aan zijn bron van inspiratie, zijn vader. De kleine, oude man geniet.
Medemenselijkheid
Op mijn verzoek te reageren op de discussie rond het bed-bad-brood beleid en het groeiend aantal vluchtelingen, zegt Nurin: ‘Ik hoop dat bij het gros van de mensen compassie de drijfveer mag zijn. De discussie over wie een ‘echte’ vluchteling is en wie niet, raakt me. Het is het verlangen naar vrijheid en veiligheid dat mensen aanspoort grote risico’s te nemen. Ze hebben meer dan een bed, een bad en wat brood nodig. Ik hoop echt dat mensen die het goed hebben, de hand reiken aan mensen die alles wat hen dierbaar is, moeten achterlaten. Dat mensen begrijpen, maar vooral voelen dat in elk mens een warm hart klopt. Het hart is een oceaan, waar voor iedereen plaats is.’ Impliciet geeft hij aan dat het gemakkelijk is om vanuit een comfortabele leefsituatie te graderen en oordelen. Er zullen ‘rotte appels’ tussen zitten, maar het gros van de mensen, dat vaak onder erbarmelijke omstandigheden al wat hen vertrouwd en dierbaar is moet achterlaten, goede leefruimte zoekt. Leefruimte waarin ze gewaardeerd mens mogen zijn.
Bitterzoet
We spreken nog even over de keuze voor deze titel: ‘Ik laat mensen bitterzoete thee drinken. Ik schotel ze de pijn van onrecht voor, maar ook veel positieve gebeurtenissen. Ik laat mensen meeproeven van mijn ouders, van wie ik veel liefde en warmte heb ontvangen. Mijn moeder is helaas overleden. Met mijn vader heb ik een bijzondere band. In 2008 hebben we samen zijn geboortedorp bezocht. Alsof de tijd was blijven stilstaan daar. Middels een actie hebben we daar de school aan lesmateriaal geholpen. Ruim 400 kinderen, waarvan bijna de helft meisjes, krijgen daar nu goed onderwijs.’
Wanneer ik hem aan het eind van de middag vraag mijn exemplaar van Bitterzoete thee te signeren, doet hij dat van harte. Terwijl hij aan het schrijven is, komt zijn jongste zoon langs en vraagt: ‘Papa, hoeveel boeken heb je al verkocht? Hoeveel geld is er?’ Iedereen barst in lachen uit. Hoezo, goed ingeburgerd?
