“Door opsluiting maken we onze eigen vijanden”

Na een korte inleiding met een verhaal en een lied op de parkeerplaats, loopt de groep van acht wakers naar de overkant van de weg, naar het detentiecentrum. Daar worden twee spandoeken uitgerold: één met de tekst liberté pour tous – freedom for all erop, op de ander staat het nummer van het meldpunt vreemdelingendetentie. Mensen die in het gebouw zitten, kunnen het nummer bellen. Terwijl Moorman met een grote regenboogvlag met opschrift vrede zwaait, laten de andere wakers zich horen. Joelend en zwaaiend kijken ze naar de gevangenen.

Vanachter de ramen op de één na hoogste verdieping worden langzaam terugzwaaiende handen zichtbaar. In dit deel van het gebouw zitten mensen die op Schiphol asiel aangevraagd hebben. Binnen zes weken na aankomst wordt besloten over hun toekomst. Door geluid te maken, laten de wakers weten dat ze er zijn voor mensen die niet gezien worden, legt waakster Els van Rooij uit. Ze pakt twee stukken stoepkrijt en begint op de weg met roze krijt een hart te krijten. Met blauw en geel krijt schrijft ze freedom middenin.

Zwaaiend loopt de groep verder, tot voor het volgende gebouw. Daar is weinig beweging te zien, maar dat deert de wakers niet. Wederom wordt er gezwaaid, gejoeld en gezongen. Om de hoek van het gebouw ligt een grote parkeerplaats. Nu op zondagmiddag is die bijna uitgestorven. Ook hier wordt een hart getekend, gezwaaid en gejoeld. De wakers worden overstemd door het geluid van draaiende vliegtuigmotoren. Vanuit het gebouw is geen beweging te zien. In een hoek van de parkeerplaats gaat Moorman voor in gebed en laat hij askruisjes zien die met Aswoensdag uitgedeeld worden. ‘Deze kruisjes staan nu een jaar of drie op de muur’, zegt hij.

De groep is, met acht mensen, klein voor een wake; het is zomervakantie en redelijk lekker weer. De grootte van de groep maakt de wakers echter niets uit, integendeel zelfs. ‘Met hoe minder mensen je bent, hoe belangrijker het is dat je er bent’, stelt Van Rooij. In de veertigdagentijd is er iedere week een wake en zijn er soms zestig tot zeventig mensen. In die periode worden de wakes georganiseerd door religieuze gemeenschappen uit de omgeving van Amsterdam. De organisatie van de wakes is normaal gesproken in handen van de Catholic Worker beweging in Amsterdam. Veel aandacht voor de wakes is er doorgaans niet. Volgens Reemst neemt de aandacht iets toe als er iets ernstigs gebeurt, zoals een brand of een sterfgeval.

Het aantal mensen in het complex wisselt, vertelt Reemst, ‘Soms zit er een grote groep mensen uit Albanië. Die worden makkelijk teruggestuurd, maar zijn ook binnen een week of twee weer terug.’ De wakes bezoekt ze zelf al meer dan vijftien jaar, net als meer mensen bij de wakes. ‘Toen ik begon, waren er al wakes bij het grenshospitium in Amsterdam-Zuidoost. Zo zijn we alle gevangenissen van Amsterdam langsgegaan’, zegt ze. Jarenlang was ze er bijna iedere maand bij, nu wordt dat minder. De drive om de wakes te bezoeken, is een persoonlijke. ‘We hebben in ons gezin veel jonge vluchtelingen in huis gehad. Dan merk je hoe die afschrikking werkt. Ik vind het een schande voor Nederland dat die mensen als crimineel behandeld worden. Ik denk dat we daarmee onze eigen vijanden maken’, legt ze uit.

Bij de bezoekersingang van het complex gaan een aantal tassen open. Eruit komen diverse meegebrachte etenswaren, waaronder chocolade en doppinda’s. Het eten is voor de gedetineerden en wordt in een plastic tas afgegeven bij de beveiliging, met de vraag of zij het willen doorgeven aan de pastor of dominee die de diensten voor de gedetineerden leidt. De telefoonnummers en de wakes hebben echt effect, zegt Moorman. ‘We weten dat het wat betekent, dat horen we van mensen uit de bezoekgroep’, legt hij uit.

In het Jeannette Noëlhuis komen weleens mensen die in de grensgevangenis gezeten hebben. Zelf werd hij op een avond heel enthousiast begroet door een voor hem vreemde man. ‘Hij herkende mij van de wake. Dat was zo mooi. Die jongen bleef een nachtje bij ons. Hij had ons telefoonnummer gezien op een spandoek en op die manier had hij zijn eerste nacht buiten de gevangenis geregeld’, memoreert Moorman. Over het effect van de wakes is hij wel realistisch; ze zullen het politieke beleid niet veranderen. ‘Maar ik denk wel dat het een redelijk sterk signaal is dat er vanuit de kerken protest is.’