Eerst zullen we moeten ophouden om iedereen over een kam te scheren. Want de AOW’er zit eenzaam achter de geraniums, de weduwe voelt zich eenzaam zonder partner en de puber heeft er last van, omdat die een laag zelfbeeld heeft. De een kampt met emotionele eenzaamheid, een ander heeft last van sociale eenzaamheid. Ja, eenzaamheid hoort bij het leven. Iedereen heeft er wel eens last van en soms gaat het vanzelf over. Maar vaak ook niet. En dan wordt het een probleem.
Eenzamen leven continu in stress. Met als gevolg hoge bloeddruk, hart- en vaatziekten, overgewicht en allerlei andere kwalen. Onderzoeken wijzen uit dat eenzaamheid dezelfde negatieve impact op de gezondheid heeft als het roken van 15 sigaretten per dag, om nog maar te zwijgen van depressiviteit en andere psychische klachten. Eenzaamheid doet iets met de mens; je verandert en voor je het weet kom je niet meer alleen uit de vicieuze cirkel.
Eenzaamheid is een maatschappelijk probleem. Het is een probleem, omdat de medische consequenties van eenzaamheid geld kosten. En daarnaast mist de samenleving de potentie van het ‘sociale kapitaal’, omdat eenzamen te weinig gebruik maken van hun talent. Wie zich eenzaam voelt, lukt het niet om optimaal zijn talenten te benutten. Maar belangrijker nog dan deze economische argumenten is de gedachte dat we in onze samenleving graag willen dat onze medemens gelukkig is. Kortom, het is de hoogste tijd om er wat aan te doen.
Maar waar blijven de acties? Waarom gaan we zo raar om met dit thema? Op eenzaamheid rust een enorm taboe. Het is toch raar dat we denken dat we een loser zijn als we ons eenzaam voelen? Het is toch vreemd dat in de welzijnssector het woord ‘eenzaamheid’ krampachtig wordt vermeden, omdat mensen niet af komen op een koffieochtend voor eenzamen. ‘Dat is toch niet voor mij? Zeker bedoeld voor mijn zielige buurvrouw.’
Geef eenzaamheid verschillende gezichten: er zijn lotgenoten in alle soorten en maten. Eenzaamheid is echt geen exclusief probleem van sociaal zwakkeren of geïsoleerd levende mensen. Succes hebben betekent nog niet dat mensen gelukkig zijn. Dat is een waarheid als een koe en toch trappen we er iedere keer weer in. Bij Resto van Harte koken vrijwilligers voor buurtbewoners. “Fijn dat de buurtbewoners eindelijk weer eens in een warm bad terecht komen,” denkt iedereen. Maar in feite is het vaak andersom: “Fijn voor de vrijwilligers dat ze weer gezien en gewaardeerd worden.” Want uiteindelijk draait het daarom. Menig succesvol zakenman haalt de echte voldoening uit vrijwilligerswerk, het nuttige werk. De betaalde baan zorgt voor het brood op de plank (en de nodige extra luxe). Maar het zorgt niet voor de voeding van de ziel. Toch hoor je hoogopgeleiden nauwelijks praten over hun eenzaamheid. “Nee, hoor, ik heb hooguit een ‘burn-out’.” Het is de arrogantie die de eerlijkheid parten speelt.
Maar mensen zijn op zoek naar verbinding. Spirituele workshops, retraites, yoga, de zingevingsindustrie is booming. We kopen ons een stukje zingeving.
Waarom benoemen we niet gewoon waar het om gaat? Mensen hebben moeite om betekenis aan hun leven te geven en voelen zich eenzaam.
Waarom doet de politiek zo weinig met het thema? Waarom hebben zorg- en welzijnsinstellingen geen beleid?
De kennis rondom eenzaamheid – oorzaken, statistieken en aanpak – staat nog in de kinderschoenen. Natuurlijk organiseren welzijnsorganisaties af en toe activiteiten die mensen uit het sociale isolement moeten halen. Dat valt dan vaak onder doelgroepenbeleid, zoals ‘ouderenbeleid’. Gemeentes structureren hun beleid veelal rondom doelgroepen, dat kan leeftijd zijn of er hangt een medisch labeltje aan. Ben je depressief of gepest, sociaal zwak of laaggeletterd, gegarandeerd dat dan een organisatie subsidie heeft gekregen om dat probleem aan te pakken.
Maar zoiets als eenzaamheid is zo groot, en daardoor weer veel te vaag, om er iets mee te doen. Vraag je aan een welzijnsorganisatie wat ze doen tegen eenzaamheid, dan krijg je geheid als antwoord dat ze een of andere activiteit organiseren voor een bepaalde groep. Wethouder De Jonge uit Almere is zelfs van mening dat Eenzaamheid geen taak van de overheid is. Je krijgt dus pas hulp als je er een medisch stempeltje op plakt. Maar dan maak je het probleem onnodig zwaar.
Amsterdam kent op dit moment een grote Campagne ‘Our Life Projects’ waar jongeren op vlogs over hun eenzaamheidsgevoel vertellen. Het is een initiatief van gewone burgers, maar de gemeente helpt mee.
Eenzaamheid is weliswaar altijd een individueel probleem, maar als we als samenleving niet helpen het taboe te doorbreken, dan kun je dat van een eenzame burger al helemaal niet verwachten. Laten we het thema gewoon benoemen en bespreken, want op die manier is het een thema van gewone mensen en nog niet van de patiënt en de professional. De oplossing ligt veel meer in kleine stappen: bedenk één goede daad voor je medemens en voer het uit. Gegarandeerd dat deze aanpak ervoor zorgt dat je jezelf een stukje minder eenzaam voelt…
Dit is deel 1 in de drieluik over het thema Eenzaamheid en verschijnt op de eerste dag van Week tegen Eenzaamheid.
