Bij de opening van de Week van Respect waren leerlingen uit het basisonderwijs en middelbaar onderwijs aanwezig, evenals mbo-studenten, pabo-studenten en leerkrachten. De leerlingen en studenten vertelden over hun ervaringen met respect, wat zij op school doen tijdens de Week van Respect, wat respect voor hen inhoudt en hoe zij zelf bijdragen aan een respectvolle samenleving.
Damiel en Lasse, uit groep 6 en 7 uit Utrecht, hebben deze week al wel 4 of 5 kringgesprekken gehad over respect. Zo hebben zij besproken wat daar allemaal bijhoort, bijvoorbeeld ook dingen als sportiviteit. Lasse schrijft in de schoolkrant over de Week van Respect en Damiel heeft een spreekbeurt over pesten gehouden. Wat is respect volgens hen? Lasse: “Dat iedereen zichzelf kan zijn.” Damiel: “Dat je niet iemand de bal op zijn hoofd schiet als je een tegendoelpunt krijgt!”
De school Mees en Imme uit Den Bosch doet al voor het 1ode jaar mee aan de Week van Respect. De Week van Respect is hier verplaatst naar volgende week, zodat de hele school kan meedoen. “Er komen jaarlijks meer dan 40 gastsprekers en er wordt een gezamenlijke lunch met de hele school georganiseerd”, vertelt hun docent. Respect is volgens de meiden vooral dat iedereen kan zijn wie hij of zij is en dat iedereen in zijn waarde wordt gelaten. De meiden zien hun klas wel als een respectvolle omgeving, alles kan besproken worden. ‘Tijdens het mentoruur kunnen gevoelige zaken als de zwarte pieten kwestie met elkaar bediscussieerd worden. Maar eigenlijk deelt iedereen daarover wel dezelfde mening.” Durft iedereen dat dan wel te zeggen? Dat weten ze niet zeker. Ze weten ook niet hoe het zou zijn als ze meer diversiteit in de klas zouden hebben, want iedereen heeft dezelfde afkomst.
Naomi, studente van de academische pabo in Leiden en Edu, die daar zojuist is afgestudeerd, vertellen dat op de pabo de thema’s identiteit en vredeseducatie aan bod komen. ‘”Hierbij leert de docent over alle verschillende identiteiten die kinderen in een klas hebben: de klas is de samenleving in het klein.” Ook de identiteit van de leerkracht zelf speelt een belangrijke rol: ‘als je kinderen wilt meegeven wat respect is, moet je ook bewust zijn van je eigen identiteit en de invloed die dit heeft.’ Het benadrukken van respect gebeurt niet alleen tijdens de Week van Respect, maar gaat het gehele jaar door: “Alle kinderen komen het tegen, je hebt allemaal een keer een conflict. Hoe los je dit op? Waar is het begonnen? Het is heel belangrijk aan kinderen mee te geven hoe ze dit het beste kunnen oplossen.” Naomi en Edu krijgen weinig les in levensbeschouwing op school. Hoe kunnen zij hier als docent dan toch een klankbord voor zijn? “Als kinderen er vragen over stellen, vul je dat aan vanuit je eigen kennis.” Edu vraagt me wat ik graag zou willen zien. Meer aandacht voor diversiteit en levensbeschouwing op scholen om een basis van begrip te kunnen creëren. Naomi en Edu zijn het met me eens: daar is aanvulling nodig. “Maar hoe gaan we dat in hemelsnaam inplannen? Elke dag is totaal volgepland met verplichte lesprogramma’s. Het moet ook uit de leerkracht zelf komen. Het werkt niet als het van bovenaf wordt opgelegd.”
Een MBO-student vertelt hoe hij op school een training heeft gekregen in hoe om te gaan met conflictsituaties. Daarna is het woord is aan Abdul uit Syrië, die sinds een jaar in een asielzoekerscentrum in Utrecht verblijft. Hij heeft hoorbaar nog moeite met onze taal, maar kan toch alle vragen in het Nederlands beantwoorden. Hij krijgt hiervoor een luid applaus. Respect is voor Abdul: “Elkaar respecteren zonder minachting, dat betekent dat je eerlijk en aardig naar elkaar moet zijn. Op mijn school zitten veel jongeren uit het buitenland, met veel verschillende tradities, godsdiensten en gewoonten. Dit moet je respecteren van elkaar. Wij vinden het juist leuk om veel te leren van mensen die uit een ander land komen.”
De burgemeester van Den Haag, Jozias van Aartsen, is ook aanwezig bij de opening van de Week van Respect. Wat heb je er als burgemeester voor aandeel in om ervoor te zorgen dat er respect in de samenleving groeit? Van Aartsen: “Eigenlijk zijn burgemeesters een soort verbindingsofficieren tussen alle lagen van de samenleving, tussen verschillende geloven en politieke tegenstellingen in een stad. Wat gij niet wilt dat u geschiedt, doet dat ook een ander niet, is volgens mij is de essentie van samenleven. Dat je je dat op ieder moment realiseert.” Damiel kan dit – tijdens het maken van een selfie met minister Asscher – beamen: “Die regel hebben wij ook in de klas!”.
Rabbijn Awraham Soetendorp heeft 10 jaar geleden het initiatief genomen tot de Week van Respect omdat de onrust in de samenleving voor hem onverdraaglijk werd. Hij startte dit project met de wetenschap dat in het klaslokaal het verschil wordt gemaakt en daar saamhorigheid tot stand kan worden gebracht. ‘Ik had gehoopt dat er na 10 jaar geen respecteducatie meer nodig was, dat het vanzelfsprekend zou zijn. Maar ik weet dat je respect moet trainen. Zoals je je lichaam moet trainen voor een marathon, moet je je geest trainen om zich te verplaatsen in de ander. In het centrum van respect staat iets wat vaak wordt vergeten: als je een ander pest of je grof gedraagt tegen een ander, tast je ook jezelf aan. Je vernedert niet alleen de ander, maar je vernedert ook jezelf. Ik zie dit nu ook gebeuren in de discussie rondom vluchtelingen: mensen blijken niet in staat te zijn naar elkaar te luisteren. Het is zo belangrijk om dit in de klas te leren. Wij kunnen elkaar hoop geven. Wij kunnen zorgen dat de basis van de samenleving er een van hoop en saamhorigheid is en dat dit de binding is die ons verder brengt. Daarvoor staat de Week van Respect.’
Met de onthulling van een groot spandoek over respect door rabbijn Awraham Soetendorp en minister Asscher werd de 10de editie van de Week van Respect feestelijk geopend. Minister Lodewijk Asscher opende de Week van Respect met de volgende woorden:
“Duizenden schoolkinderen gaan deze week het gesprek met elkaar aan over respect. Dit is cruciaal omdat uiteindelijk ieder mens er naar snakt om gerespecteerd te worden. Gerespecteerd worden om wie je bent betekent niet beoordeeld worden om het feit dat je tot een groep behoort of dat je afwijkt of er anders uitziet. Respect is een voorwaarde om empathie te hebben, om met elkaar een gesprek te kunnen voeren en is een voorwaarde voor een prettige samenleving. We willen een samenleving die gebaseerd is op respect en dat begint bij de kinderen.
Iets dat gevoelig ligt in ons land is het debat rondom zwarte piet. Ik heb daar juist door er met mensen over te praten, mij veel meer in verdiept. Ik ben er dan ook anders over gaan denken, door met mensen het gesprek aan te gaan. Het is makkelijker om respect te vragen dan om respect te geven. Als je dit aan kinderen leert, plant je zaadjes waar je als samenleving van kunt gaan profiteren. Dit is een noodzaak. Juist in een land als Nederland, dat zo sterk is door de openheid, door de kwetsbaarheid en door de verschillen. We worden ook op de proef gesteld; bijvoorbeeld doordat er nu heel veel vluchtelingen komen en mensen daar bezorgd over zijn. Je moet als land laten zien dat je zelfs dán sterk kunt zijn en geinteresseerd blijft in de mensen achter het label. Daarom is het ook heel belangrijk dat wij onze kinderen leren het gesprek met elkaar aan te gaan en om niet te schrikken van verschillen.
Ik wens dat we er met z’n allen voor kunnen zorgen dat dit een land is waar respect normaal is; respect voor de spelregels, voor de normen en waarden die wij met elkaar hebben opgebouwd, maar ook respect voor de ander als mens. Voor ons allemaal geldt dat je niet kunt afvinken dat je respectvol met anderen omgaat. Je moet jezelf telkens op de proef stellen door met mensen in gesprek te gaan die het juist níet met je eens zijn. Je komt verder door je in de ander te verplaatsen. Dit is nooit af.”
Een uitgebreid interview met rabbijn Soetendorp over de Week van Respect kunt u hier lezen.
