Als pacifistische moslima hoop ik dat de vrouw na afloop tot de conclusie komt dat er niet in de Koran staat dat je random ongelovigen mag doden. Ik ben benieuwd of het duo bang is. De vrouwen schudden hun hoofd en stellen een wedervraag; waarom ik net als zij op een druilerige woensdagavond ben afgereisd naar Amsterdam om een debat bij te wonen over IS. “Nou, ik ben benieuwd wat Nederlandse jihadisten beweegt om zich aan te sluiten bij IS,” maak ik het mezelf makkelijk. Want precies dat is waar het debatcentrum De Nieuwe Liefde op 24 september een antwoord op wil vinden. Er is tweeëneenhalf uur voor uitgetrokken en er zijn vijf sprekers voor uitgenodigd. Dat het een vraag is die veel mensen bezighoudt is duidelijk, er staan een enorme rij bij aankomst en als gespreksleider Bahram Sadeghi de avond opent is de zaal propvol.
Theologisch onderlegd of 0,0% kennis van islam?
Na een korte inleiding van Midden Oosten-deskundige en journaliste Carolien Roelands, die het publiek in dertig minuten de historische ontwikkelingen van Syrië en Irak sinds 2003 probeert bij te brengen, is het tijd om in de hoofden van Nederlandse jihadstrijders te gaan kijken. Politicoloog Roemer van Oordt probeert als eerste van de sprekers uit te leggen wat jihadgangers beweegt. “Onterecht is er een beeld neergezet dat deze strijders werkloze en gediscrimineerde jongeren zijn, maar het zijn juist vaak hoogopgeleide jongens, die wel degelijk beschikken over theologische kennis”, beweert hij. Imam Yassin Elforkani veegt die claim echter meteen van tafel. “Het gaat hier om jongeren, die 0,0% religieuze kennis hebben.”
Religieus sausje
Er ontstaat een korte discussie, waarbij Van Oordt aangeeft niet gespecialiseerd te zijn in de theologische kant van het jihadgangersverhaal en Elforkani uiteindelijk de conclusie formuleert. “Zij zijn enkel in staat 
hun eigen ideeën te overgieten met een religieus sausje. De geleerden die zij volgen, zoals Anwar al-Awlaki, zijn theologisch onbekwaam.” Omdat het publiek voor de meerderheid bestaat uit niet-moslims en niet-islamgeleerden wordt de discussie over wat wel en niet theologisch bekwaam is gesloten. Al wil Elforkani nog wel toevoegen dat het doden van onschuldigen volgens de Koran de slechtste daad is die er bestaat. En dat er al helemaal niet in de Koran staat dat je journalisten mag onthoofden. Ik wissel een blik met de dames naast mij en krijg een glimlach terug.
Meten met twee maten
De Nederlandse beeldvorming en internationale conflicten; dat zijn twee redenen waar Van Oordt en Elforkani het wel over eens zijn. Van Oordt: “Radicalisering is bij veel jongeren een tegenreactie op de beeldvorming van moslims, die is ontstaan na gebeurtenissen als 9/11 en de moord op Theo van Gogh.” Elforkani vult aan: “Ook populisme zoals dat van Wilders speelt een rol.” Daarnaast hebben veel moslimjongeren volgens Van Oordt terecht het idee dat er met twee maten wordt gemeten bij conflicten zoals Israël en Palestina. Ook dat beaamt de imam: “Maar ook andere conflicten zoals Afghanistan of het niet eerder ingrijpen tegen Assad.”
Hoe seksueel misbruik leidt tot ‘Ik haat Joden’
Na de twee experts en een korte pauze krijgt Fehd El Ouali het woord. Fehd was ooit acteur in Nederlandse films en series, als Shouf Shouf en partner van presentatrice Froukje de Both. Mede door een drugs- en drankverslaving werd hij echter opgepakt voor een geweldsmisdrijf en bracht hij een tijd door in de gevangenis. Nu is Fehd een vrome moslim, die ‘socratische gesprekken’ voert met scholieren. El Ouali begint zijn betoog met veel drama en grapjes, tot hij het publiek wil vertellen over de meer persoonlijke motivaties van jongeren om te radicaliseren. Bloedserieus vertelt hij: “Die jongens schreeuwen: ‘Ik haat ongelovigen, ik haat Joden’. Maar wat ze eigenlijk zeggen is: ‘Ik haat mezelf omdat ik de allerlaagste mbo-opleiding doe die er is, ik haat mezelf omdat ik geen iphone 5 heb, ik haat mezelf omdat mijn ouders geen aandacht voor mij hebben’.”
Maar zelfs dat zijn niet de ware redenen volgens Fehd. “Er zit zoveel pijn in die jongeren.” En de straatcultuur tolereert geen zwakte. “Als je praat over je gevoel, ben je een mietje. Als je je slecht voelt wordt je een jointje aangeboden.” Maar tijdens de socratische gesprekken vertellen ze aan Fehd wat er echt aan de hand is. Fehd: “Dan hoor je ineens: mijn vader heeft seks met me, maar die woede richt zich dan tegen anderen, zoals ongelovigen of Joden.”
Maiwand al Afghani: iets met sharia, fitna, jihad en altruïsme
Het zou een indrukwekkend einde van de avond geweest zijn, ware het niet dat dit indrukwekkende betoog van Fehd niet het laatste van de avond was. We sluiten namelijk af met Maiwand Al Afghani, een mediamagnaat, die in bijna alle Nederlandse media wel eens is gevraagd om zijn zegje te doen over dit soort thema’s. De reden daarvoor is dat Maiwand een salafistische moslim is, die verklaart mensen te kennen die naar Syrië zijn gegaan, maar in tegenstelling tot de meeste salafisten en vrienden van jihadgangers altijd open staat voor interviews.
Dit keer loopt het gesprek alleen een beetje uit de hand. Maiwands pleidooi begint redelijk. De 130 jongens die afreisden naar Syrië deden dat in de eerste instantie omdat er onrechtvaardigheid was in Syrië en de wereld toekeek. Het is volgens hem een islamitische plicht om je broeders bij te staan, dus is Maiwand ervan overtuigd dat de jihadgangers in de eerste instantie vertrokken vanuit een altruïstisch motief.
Tot zover is het duidelijk, maar opeens gaat het gesprek over sharia, de goddelijke wetgeving en fitna, een lastig begrip wat meestal wordt gebruikt als we het hebben over oproer binnen de moslimgemeenschap, waarbij Maiwand ineens een vers reciteert: ‘en bestrijdt hen totdat er geen vervolging meer is en de godsdienst alleen voor Allah wordt.’ Omdat het vlak hiervoor is gegaan over sharia en fitna, waarbij Maiwand heeft toegelicht dat fitna ook ongeloof kan zijn, leidt deze uitspraak tot rumoer om mij heen. Het lijkt nu namelijk net alsof Maiwand bedoelt dat ongelovigen wel bestreden mogen worden. Eén van de dames naast mij knikt driftig: “het staat dus toch in de Koran.”
Mediatoren
Met de handen in het haar verlaat ik de zaal. Ik moet denken aan mijn docent Fundamentalisme, die stelde: “Wat we missen in de wereld zijn mediators, mensen die de taal van zowel de fundamentalistische of radicale gelovigen snappen als de taal van de liberale seculiere staat en als het ware kunnen vertalen.” Als ik de twee dames buiten bij hun fiets zie staan probeer ik zelf een mediator te zijn.
Geduldig luister ik naar een van de vrouwen, die zich nogal boos uitlaat over moslims en zeker moslims als Maiwand. Dan probeer ik uit te leggen wat Maiwand volgens mij bedoelt. Voor hij het vers reciteerde had hij het namelijk ook over onrechtvaardige leiders die hun volk onderdrukte en ik heb het idee dat hij bedoelde dat dat soort types, zoals bijvoorbeeld de Syrische premier Assad volgens de sharia vervolgd mogen worden.
Ook zeg ik ze dat er ook heel veel moslims zijn die niet zo denken als de jihadgangers, maar volop meedraaien in de Nederlandse maatschappij en zich ondanks de islamitische religie thuis voelen in Nederland. Ze is niet heel erg overtuigd van mijn gelijk, maar door extra te benadrukken dat ook ik moslim ben, hoop ik toch een beetje goed gemediatord te hebben.
En trouwens, de recitatie van Maiwand komt uit het Koranhoofdstuk de Koe en het vers luidt in zijn volledigheid als volgt: ‘en bestrijdt hen totdat er geen vervolging meer is en de godsdienst alleen voor Allah wordt. Maar indien zij met strijden ophouden, dan is er geen vijandelijkheid meer toegestaan behalve tegen de onrechtvaardigen.’ Met die laatste zin erbij wordt toch duidelijk dat dit vers gaat over jezelf verdedigen tegen mensen die tegen jou strijden. Als zij echter niet tegen jou strijden, zoals onschuldige journalisten of burgers, is er uit dit vers geen legitimiteit te halen om ongelovigen te bestrijden. Hopelijk ziet de sceptische dame dit uiteindelijk ook in.
Zie ook de blogs Seks is problematisch geworden in de Arabische gemeenschap en Op onze boot geen bloot van Sheily Belhaj.
Ik vraag me af of dat vers wel over verdedigen gaat. Je kunt het ook zo lezen: we vallen de ongelovigen aan totdat ze zich overgeven. Als ze dat doen, vervolgen we hen niet meer.
Lastig te begrijpen voor veel Nederlanders is de diversiteit onder moslims. Hadden we maar een paus, dan was er minder ruimte voor misverstanden (ik meen dit niet serieus). De westerling moet leren niet alle moslims over één kam te scheren. Er zijn moslims die een bedreiging vormen, er zijn ook moslims die met iedereen kunnen samenleven. Iedere moslim maakt dat zelf uit. Een moslim heeft daarvoor geen geestelijk leider nodig.
Feit is dat er extremisten rondlopen (ISIS strijders) die menen dat “ongelovigen” (d.w.z. iedereen die hun visie op de Islam niet deelt) wel degelijk de strot afgesneden (of anderszins omgebracht) mag worden, en dat ook in de praktijk brengen.
In dat licht lijkt mij het legitiem om de _extremistische_ Islam met achterlijkheid en geweld te associeren.
Feit is ook dat in de meerderheid van de Islamitische landen de Islam geinterpreteerd wordt als manieren die regelrecht inbreuk maken op de Mensenrechten van niet-mannen, en niet-Moslims. Neem nu het hele Wahabisme op het Arabisch schiereiland. Een Islam interpretatie die regelrecht uit de middeleeuwen vandaan komt.
Het feit dat de schrijfster blijkbaar een andere interpretatie heeft van wat het betekent om moslim te zijn doet hier niet aan af. Zij bepaalt niet wat Islamitisch is, net zomin als de “deskundigen” die wordne aangehaald. Dat doet iedere Moslim gemeenschap voor zichzelf. En het komt dat soms tot barbaarse resultaten. Dat is *ook* Islam!
Toegegeven, als je de Bijbel letterlijk neemt kom je op een ongeveer vergelijkbaar niveau uit. Zeker het Oude Testament.
Om die reden is de norm in Westerse wereld geworden om een boek als de Bijbel niet meer letterlijk te interpreteren. Daar zijn een paar honderd jaar godsdienstoorlogen overheen gegaan, dat wel. En een Reformatie. En een Renaissance. En een paar eeuwen sociale ontwikkeling. Het ging om den donder niet vanzelf, die bijschaling van interpretatie.
En nu nog: als je de bestaande Katholieke theologie op een bepaalde manier interpreteert dan *kan* je er nog steeds uit afleiden dat er goede gronden zijn om “ketters” te vervolgen. In materieel opzicht is de leer niet zozeer veranderd. Wel qua interpretatie.
En de scheiding tussen Kerk en Staat natuurlijk. Ook zwaar bevochten.
In de Islamitische wereld is die ontwikkeling echter nog niet zover dat de tekst van “het Beoek” op een maatschappelijk acceptabele manier wordt vertaald, of dat Kerk en Staat voldoende gescheiden zijn.
Dat meen ik wel te mogen constateren, ongeacht of Moslims het daar mee eens zijn.