Sinds 2005 organiseert de werkgroep Wel Gezien, maar Niet Gesproken jaarlijks op een locatie in Gelderland een ontmoetingsdag voor vrouwen uit de joodse, christelijke en islamitische traditie. Erfgoedcentrum Rozet in Arnhem was op zondag 22 maart jl. het decor voor de Tiende Gelderse Ontmoetingsdag met als thema Close Harmony. Zet je talenten in voor elkaar. Een dag door vrouwen voor vrouwen, die ontmoeting, uitwisseling en verdieping in elkaars religie en cultuur belangrijk vinden. De tiende en tevens laatste dag op basis van dit format diende als vliegwiel voor nieuwe initiatieven.
‘We ontmoeten elkaar rond het thema Close Harmony. Zet je talenten in voor elkaar. We begroeten andere vrouwen en wisselen dagelijkse en bijzondere zaken uit waar we in ons eigen leven mee te maken krijgen.’ Een vrij vertaalde alinea uit de uitnodiging. Daar draait het sinds 2005 om: multiculturele en interreligieuze ontmoeting voor vrouwen in een veilige omgeving. Wat ooit begon als een promotieonderzoek in opdracht van de PKN naar de mate van succes van de interculturele ontmoeting tussen christenvrouwen en moslima’s, werd een jaarlijks terugkerend evenement. In 2007 zijn ook joodse vrouwen betrokken bij de organisatie.
Close Harmony
De Tiende Gelderse Ontmoetingsdag start om 13 uur in het auditorium van het indrukwekkende Erfgoedcentrum Rozet met een welkom aan de groep van circa 60 vrouwen door de voorzitter van de werkgroep, PKN-predikant Elsje Pot. Het valt op dat er wat minder jonge vrouwen zijn dan het jaar ervoor. Elsje Pot neemt de dagindeling met het publiek door en vraagt ieder zich in te schrijven voor één van de vijf workshops: Ebru schilderen, Tasjes lezen, Ruth, henna aanbrengen of zingen. Het speciaal voor deze dag samengestelde jubileumboekje, waarin de historie van het evenement van jaar tot jaar beschreven staat, wordt gepresenteerd. Elke aanwezige krijgt na afloop een gratis exemplaar. Duidelijk wordt benadrukt, dat dit de laatste Gelderse Ontmoetingsdag is. Vrouwen kunnen hun eigen project of activiteit op een groot rood papier noteren. Deze initiatieven geven een beeld hoe actief vrouwen zijn en het inspireert anderen hopelijk om zelf ook een project te starten. Rode draad door de dag is het instuderen van een intercultureel lied met zangtherapeute Andrea Hauser van Heerlijk Zingen. Zingen is een taal die mensen verbindt. Close Harmony in het bijzonder: het vraagt om aandacht te hebben voor het geluid en het tempo van een ander.
Sociaal-maatschappelijk betrokken
Drie spreeksters vertellen over hun werkzaamheden, die te maken hebben met omzien naar elkaar. Riet Mendel, lid van de Liberaal Joodse Gemeente Gelderland en de sjoel in Dieren, vertegenwoordigt medewerkers van het Joods Maatschappelijk Werk (JMW). Het JMW werd in 1947 primair opgericht om joodse overlevenden van de Holocaust op te vangen. Het hoofdkantoor staat in Amsterdam, de activiteiten vinden decentraal plaats. Riet Mendel vertelt over het brede JMW aanbod voor betrokkenen bij de joodse gemeenschap, niet per se leden van een kerkgenootschap. Ruim 100 medewerkers in loondienst en zes keer zoveel vrijwilligers geven handen en voeten aan algemene hulpverlening, thuiszorg en Mediation, multiculturele ontmoeting en cursussen voor hulpverleners. Mendel benadrukt de bezorgdheid om het nieuwe antisemitisme en de angst en trauma’s van vooral oude mensen, die daardoor oplaaien. “Kijk maar om je heen, het gebeurt nu, het gebeurt weer!” Veel nieuwe projecten richten zich dan ook op informatie en ontmoeting rondom dit verschijnsel. “Door de problematiek face to face te benoemen, kan je elkaars verdriet en pijn tenminste voelen.” Andrea Hauser laat de vrouwen een nigun zingen. Het Hebreeuwse nigun betekent ‘melodie zonder woorden’, maar ook liedje of gebed.
Toenemende schuldhulpverlening en anti-sentimenten
Gerry Kat, officier en geestelijk verzorger bij het Leger des Heils, werkt ondermeer in Hospice Rozenheuvel in Velp, waar terminaal zieken, ongeacht geloof en achtergrond, deskundige en persoonlijke zorg krijgen. Het internationale Kerkgenootschap Leger des Heils, 150 jaar geleden opgericht door William Booth, heeft een protestant-christelijk signatuur. Personeel in loondienst dient praktiserend christen te zijn, voor vrijwilligers geldt dit niet. De activiteiten van het Leger variëren van tweedehands kledingwinkels, daklozenopvang tot aan Bijbelcursussen en ontwikkelingshulp. Bekend zijn de straatmuzikanten: “Wat woorden niet kunnen doen, kunnen klanken van instrumenten vaak wel”, aldus Gerry Kat. Zij benadrukt de groeiende schuldenproblematiek. Iedereen mag een beroep op ondersteuning van het Leger doen, “maar we merken dat er veel hulpmijders zijn. Mensen die zich schamen voor hun situatie en moeilijk te benaderen zijn. Veelal gebeurt het signaleren door derden, wanneer de problemen zich dusdanig hebben opgestapeld, dat mensen zelfs hun huis niet meer uitkomen en vereenzamen. Het eerste contact vindt dan letterlijk door de brievenbus plaats. Het belangrijkste is ‘er zijn’ vanuit een bewogen houding.” Het Leger des Heils signaleert ook een groeiend antisemitisme en negatieve sentimenten tegenover islamitische medelanders. “Ik maak me daar zorgen om.” Onder leiding van Andrea Hauser wordt weer gezongen: “Ieders stem draagt bij aan het groter geheel.”
Transculturele communicatie
Hoe belangrijk het elkaar respecteren en leren verstaan is, blijkt uit het ontroerende verhaal van Sabijn van Rijsewijk, islamitisch geestelijk verzorger in ziekenhuis Rijnstate te Arnhem. Geestelijke verzorging betekent zorg en hulp verlenen op het gebied van zinbeleving en zingeving aan een kwetsbare groep mensen. Die verzorging kan bestaan uit eenvoudige praktische ondersteuning, maar ook bij het uitvoeren van rituelen, samen bidden of koranverzen reciteren. Wanneer mensen ziek zijn of stervend, zijn ze kwetsbaar. Wanneer er dan ook nog sprake is van een taalbarrière en/of culturele diversiteit, vergt dat gericht rekening houden met alle betrokkenen. “Nederlanders zijn zo direct. Ook artsen. De islamitische cultuur vergt een veel omzichtiger manier van elkaar benaderen in dit soort situaties. Een patiënt heeft recht om te weten, maar dus ook om niet te weten. Het is elke keer weer zoeken naar de beste manier van met elkaar om te gaan.” Het vertrouwen in de artsen en verzorgers is vaak niet groot. Goed afscheid nemen van iemand die gaat sterven is belangrijk. De verzorging is niet altijd blij met de aantallen bezoekers. Iemands levenseinde bespoedigen is ook een terugkerend onderwerp van discussie: vanuit moslimperceptie bepaalt alleen Allah het einde van een leven. “In de Nederlandse seculiere samenleving zijn we zo technisch bezig met sterven. Geloof geeft houvast en acceptatie. Aan het einde van het leven is het voor een moslim belangrijk om alles uit te spreken, schulden af te lossen en om vergeving te vragen. Zich over te geven aan Allah. Wanneer een moslim gestorven is, volgen rituele wassing en afscheidsgebeden. Het woorden geven aan het verdriet is moeilijk.” Voor Sabijn van Rijsewijk zijn de hadith qudsi belangrijk bij haar werk, maar ook als motivatie voor haarzelf bij het werk. Een hadith qudsi bestaat uit woorden van Allah die overgeleverd zijn door de Profeet. Samenzang onder leiding van Andrea Hauser markeert hierna het einde van het lezingenprogramma.
Afsluiting
Met veel stof tot nadenken wordt er gepauzeerd. Onderling spreekt men over het belang van samenwerking, verbinding en ontmoeting. Over de actualiteit, die hoe veranderlijk ook, steeds meer de noodzaak van respectvolle uitwisseling aantoont. De deelnemers waaieren uit naar de diverse workshops. Ruim een uur later komen de dames terug naar het auditorium en wisselen ervaringen uit over de dag, de workshops of het thema. Daarna gaat het – na het uitdelen van de jubileumboekjes – naar het nabijgelegen specialiteitenrestaurant Kohinoor of India. Onder het genot van een heerlijke hap (halal) eten en een glas frisse Mango Lessi wordt de Tiende Gelderse Ontmoetingsdag afgesloten. Nogal wat vragen geven aan dat veel vrouwen het betreuren dat de werkgroep ermee ophoudt. Een schot voor open doel: “Waarom begin je niet zelf wat? Vraag een paar andere vrouwen en organiseer weer een dag als deze in je eigen omgeving.” De werkgroep laat het initiatief nu aan anderen. De leden kijken tevreden terug op de dag, op wat geweest is en zien uit naar wat er mogelijk nog gaat komen. Indien en waar nodig willen de leden nieuwe initiatieven met informatie en verwijzing ondersteunen. Dit soort ontmoeten blijft waardevol. Het stimuleert een open houding, bevordert de dialoog en draagt bij aan meer kennis over en begrip voor elkaar. Hopelijk leidt het tot in harmonie benoemen van pijnpunten tot het bespreekbaar maken en oplossen van zaken die voor ons allemaal belangrijk zijn. Zonder een volledige consensus in alles te verlangen. Hopelijk leidt het tot meer Close Harmony. Laten we samen zingen.
Salaam mevlana, salaam.
Shalom alechem, shalom.
De vrede zij met ons.’
(daglied Tiende Gelderse Ontmoetingsdag)
De Tiende Gelderse Ontmoetingsdag is een initiatief van Stichting Promage, onderdeel van de Protestantse Kerk Nederland en werd mede mogelijk gemaakt door een financiële bijdrage van Stichting Rotterdam, College van Diakenen Arnhem, Protestantse Gemeente Arnhem, Fonds Cor van de Craats en Haëlla Stichting in Den Haag.
