Op zondag 19 januari organiseerde de Raad voor Levensbeschouwing en Religie Nijmegen voor de achtste keer de interculturele Verhalendag in de stad aan de Waal met als thema ‘Levenskunst’. Jewel Heart, centrum voor Tibetaanse Boeddhistische Studie en Meditatie, opende de deuren voor de bezoekers. Het gebouw wordt momenteel opgeknapt, waardoor het wat rommelig oogde. Ik werd hartelijk ontvangen door coördinator Marianne Mattijsen, die me in het kort de intentie van deze middag uitlegde: een laagdrempelige interculturele en interreligieuze ontmoeting om de diversiteit samen te brengen en te vieren.
Sociale cohesie
Alle levensbeschouwelijke tradities kennen verhalen. Behalve lang de orale overdracht het belangrijkste middel was om de eigen traditie in stand te houden, zorgde het voor sociale verbinding. Het fungeerde als moreel kompas en gaf zin aan de wereld waarin men leefde. De nieuwe voorzitter van de Raad, Marion Wierda, begroette in haar welkom vertellers en luisteraars en wees op de actuele betekenis van verhalen: in een samenleving die inmiddels een grote diversiteit aan traditie en levensbeschouwing kent, is de dialoog essentieel om elkaar te leren kennen en accepteren. Verhalen verbinden het verleden met het heden en kunnen wegwijzers naar een gezamenlijke toekomst, die niet afwijzend en concurrerend hoeft te zijn.
Verhalen en hun vertellers
De vertellers uit humanisme, universeel soefisme, Benedictijnse leefregel, Jodendom, bahá’í-geloof, oecumenisch Rooms-katholicisme en de islam, tilden een tipje van de grote sluier van hun traditie op. Tussen 14.00 en 16.00 uur stonden drie vertelrondes op het programma. Elke ronde kon de bezoeker een keuze uit vijf vertellers met verschillende achtergrond maken. Elke verteller kreeg maximaal een half uur om het verhaal te doen in het licht van het thema en eventueel vragen te beantwoorden.
Adrie Glaudemans illustreerde aan de hand van twee verhalen de kernboodschap van het bahá’í-geloof: eenheid en harmonie tussen mensen, dat geen vanzelfsprekendheid is, maar door goddelijke boodschappers telkens weer opnieuw in herinnering gebracht moet worden. Adrie zong ook en begeleidde zichzelf daarbij met een West-Afrikaans snaarinstrument, de Ngoni.
Annechien Oldersma vertelde het verhaal van het wonder boven in de Alpen: het trage maar gestage proces van eikels in de grond die bomen worden. Het eenvoudig initiatief van één Fransman bleek in de toekomst een grote groep mensen ten goede te komen. Het verhaal was verzonnen, maar de boodschap was helder. Zij memoreert vanuit het humanisme dat door de morele en fysieke inspanning van één mens ‘een land van belofte’ gecreëerd kan worden en onderschrijft het motto ‘Zelf denken, samen leven’.
Eva Martens vertelde vanuit haar oecumenisch katholieke achtergrond op ingehouden theatrale wijze het verhaal van Mariken van Nimwegen. Dit mirakelspel van een onbekend auteur uit de 16de eeuw verhaalt van een meisje dat verleid wordt door de duivel, destijds een realistische angst voor velen. Na een liederlijk leven, krijgt Mariken wroeging en uiteindelijk, na lange boetedoening, is ze zondenvrij. De auteur van het spel schetst een tijdsbeeld, waarin hij impliciet zijn kritiek op de officiële kerkinstituties verweeft.
Impressie
Het was een evenement met inhoud, druk bezocht (ongeveer 120 bezoekers), maar erg kort en compact. Daardoor was het soms wat onrustig. Waar in een grote ruimte weinig publiek was, zat het erg vol in een andere vertellocatie. Ik had graag wat minder vertellers gezien en meer tijd om ze allemaal te horen. Juist omdat de nadruk op de levensbeschouwelijke traditie lag van waaruit ieder zijn of haar verhaal deed, had ik ook wat meer achtergrondinformatie of introductie hierover willen krijgen. Bij de een was er nog tijd om vragen te stellen, bij de ander niet. De ene verteller is ook de andere niet. Het is prettiger om het verhaal aaneensluitend gepresenteerd te krijgen, dan met onderbrekingen om een papieren versie te raadplegen. Ik had graag een Verhalendág gehad, zoals het aangekondigd werd. Het was een middag met veel in kort tijdsbestek. De sfeer was prima, de verhalen mooi. Ik ben met een goed gevoel vertrokken, door de intentie, de verhalen, maar vooral vanwege de mooie ontmoetingen met bekende en onbekende mensen. Het is een mooi initiatief, dat qua organisatie nog verbeterpunten kent.
Belang
Verhalen zijn uitstekende middelen voor mensen met verschillende achtergronden om elkaar te leren kennen. En dat diverse beperkt zich niet enkel tot religie. ‘Religare’ betekent ‘vergaren, verzamelen’, dus hoeft godsdienst of levensbeschouwing geen onoverkomelijke drempel te zijn om harmonieus met elkaar samen te leven. Integendeel, zou ik willen stellen. Een humanisme, ontdaan van elke religieuze of spirituele laag, is niet het antwoord op de uitwassen en negativiteit van groeperingen die elke goede of misdaad legitimeren door zich te beroepen op een boek of godheid.
Zwart en wit blijken alleen te werken als ze samengebracht worden en gaan samenwerken. Daar is lef voor nodig om over de eigen grenzen heen te stappen en een open houding: ‘Vertel mij zelf je verhaal, vertel mij zelf wie je bent, ik luister.’
