Jarig Radio Bloemendaal schetst kerk van de toekomst

Veranderend godsbeeld

Tine Rodink is met maar liefst vier anderen te gast in het programma Tafelgesprek, onder leiding van dominee Aart Mak. Geluidsfragmenten halen de kleurrijke radiopastors terug uit het verleden. Zo is daar opeens met de dictie van een cabaretier de beroemde dominee Toornvliet, die in de jaren zestig de jeugd de kerk in preekte in plaats van eruit. En dominee Thijs, die zijn overwegingen altijd afsloot met een aforisme ‘waar je nog dagen op kon kauwen’. Maar naast de nostalgie komt vooral ook de vraag naar het huidige godsbeeld aan bod. En dat is, zoals Tine Rodink met haar opmerking treffend illustreert, ingrijpend veranderd in die negentig jaar. Zoeken is het devies, en dat levert wel eens verwarring op. Theoloog en docent Hans Snoek, ook deelnemer aan het Tafelgesprek, hoort zijn studenten over God zeggen, dat Hij zich toch minstens aan de mensenrechten zou moeten houden. ‘Ik verzin dit niet, dat zeggen ze echt! Maar God kan nog iets anders zijn dan onze eigen projectie,’ zegt Snoek na een lach uit het publiek.

De onzekerheid die zo’n ‘andere’ God oplevert, vormt wellicht wel de rode draad van het hedendaagse geloof dat in de Dorpskerk onderzocht wordt. Kwetsbaar durven zijn, noemt Snoek het. Aan de andere kant van de tafel merkt christen-historicus James Kennedy op dat we dat helemaal niet meer willen. ‘Het christendom is in veel plaatsen op de wereld vervormd geraakt tot ‘God wil dat ik gelukkig ben’.’ Kennedy wil maar zeggen: als het zó simpel zou zijn…

Pionieren

Het zijn grote thema’s die op deze feestelijke jubileumdag worden besproken. Met het vieren van negentig jaar Radio Bloemendaal wordt ook duidelijk dat het pionieren de radiokerk in het bloed is gaan zitten. In 1924 was de Gereformeerde Kerk van Bloemendaal haar tijd ver vooruit door het toen splinternieuwe medium radio te gebruiken om de kerkdiensten naar buiten te brengen, dwars door de muren van de kerk heen, rechtstreeks de huiskamers in van mensen ver buiten Bloemendaal. In de jaren zestig kwam daar stichting Kerk zonder Grenzen bij, die voortaan de radiopredikant zou leveren. Nu zowel radio als kerk niet langer vanzelfsprekend zijn, en zelfs bedreigd worden, laat de kerkzender zien opnieuw niet stil te willen staan, en juist nu uitdrukkelijk vooruit te willen kijken.

Van vertwijfeling over hoe het verder moet is overigens geen sprake. Hoewel Radio Bloemendaal over een jaar of vier zelfs haar eigen zendmast moet verliezen en daarmee haar plekje op de middengolf, wordt er door de vrijwillige radiomakers alleen maar harder gewerkt om de programma’s meer aan te laten sluiten bij de tijdsgeest. Zo klinkt sinds een aantal maanden het van de NCRV overgenomen ‘Woord op Zondag’, en krijgen binnenkort de oud-programmamakers Klaas Vos (VPRO) en Sytze de Vries (NCRV) een eigen format. Een interviewprogramma moet de radio nog intiemer maken. Aan ambitie op radiogebied dus geen gebrek.

Maar de grote vraag blijft hoe het dan toch verder moet met die kerk, dat instituut dat in zo’n korte tijd zó aan het wankelen is geslagen? Radio Bloemendaal zou zichzelf verloochenen als die grote kwestie onbesproken zou blijven.

Kerk van de toekomst

In het programma Areopagus spreekt dominee Ad van Nieuwpoort daarom later op de dag met drie collega-theologen over de ‘kerk van de toekomst’. Het terugkerende thema daar blijkt diezelfde beweging naar buiten te zijn, die Radio Bloemendaal altijd al heeft gemaakt. Mediatheoloog Jacobine Geel: ‘Zet mij niet in een kerk, maar op het plein voor de kerk.’ Claartje Kruijff, verbonden aan de Dominicuskerk in Amsterdam maar vooral bekend omdat ze een succesvolle pastorale blog onderhoudt, pleit voor een on-line, ‘on demand’ kerk. De jonge Zuidas-predikant Ruben van Zwieten, vorig jaar in Vrij Nederland uitgeroepen tot ‘de beste dominee van het land’, ziet wel een traditionele liturgische plek voor zich, maar dan eentje met een gigantische glazen serre eraan vast. ‘Alle dagen open, waar gerekend wordt met een andere werkelijkheid enerzijds, en met deze werkelijkheid anderzijds.’ Terwijl binnen in de kerk iedereen troost en verstilling kan vinden, is er in deze ‘voorhof’ van het heilige plaats voor debat en verschil.

Levenslust

Als het aan deze jonge theologen ligt, stelt de kerk van de toekomst wel de vragen, maar biedt zij wellicht niet alle antwoorden. Het was, kortom, inderdaad makkelijker toen de dominee nog vertelde wat we moesten geloven, maar de radicale zoektocht naar een nieuwe kerk levert wél de broodnodige beweging. En daar, zo leert ons de levenslust van het jarige Radio Bloemendaal, blijf je jong bij.