Mama, halen we het?

Verwondering, daar begint het mee. Verwondering voor al wat leeft. Verwondering hoe alles in de natuur is gevormd en in elkaar steekt, op elkaar is afgestemd en samenhangt. Als ik mij laat verwonderen en nadenk over het ontstaan van het leven dan overvalt mij een gevoel van ontzag. Het is eigenlijk niet te bevatten dat zo’n mooie planeet, vol met leven, is ontstaan.

Het doet me dan ook letterlijk pijn dat de mensheid heel hard op weg is om al die schoonheid te verwoesten. De noodkreet van Wubbo Ockels in zijn afscheidsbrief om te stoppen met het vernietigen van de aarde is mij dan ook uit het hart gegrepen.

Welke rol zou religie kunnen spelen om de vernietiging van de Aarde, de schepping een halt toe te roepen? Ockels heeft zijn twijfels bij de huidige godsdiensten, omdat deze nooit alle mensen samenbinden en de mensheid in groepen verdelen. Hij zegt daarom dat het nu tijd is voor een menselijk tijdperk, een nieuwe religie die hij de mensheid noemt.

Ik denk echter dat het tijd is voor een tijdperk van het leven. Naar mijn mening kan religie hierin een heel belangrijke rol spelen. Verschillende godsdiensten mogen de mensen dan wel in groepen verdelen, maar ze delen ook een groot goed, namelijk respect en eerbied voor het leven, voor al het leven op aarde. Godsdiensten zijn geen eendagsvliegen, het zijn bewegingen die al eeuwenlang bestaan en daarmee hun duurzaamheid hebben bewezen. Hier moeten wij gebruik van blijven maken. Wereldwijd komen er immers dagelijks groepen mensen bij elkaar om hun geloof te belijden; mensen die in principe ontvankelijk zijn voor de duurzame boodschap.

Afgelopen zondag in de kerk viel het me weer op. Bijna elk lied dat we zongen was een loflied voor God, die hemel en aarde gemaakt heeft en alles wat leeft en adem heeft. God wordt geloofd en gedankt om de biodiversiteit van het leven, het water en de lucht, het leven zelf. Hoe kunnen we als gelovigen God beter eren dan door zorgvuldig met de schepping om te gaan? Het probleem is echter dat we dat wel zouden willen, maar vaak niet weten hoe. Of dat we er geen idee van hebben wat de invloed van ons dagelijks stukje vlees is op het leven van anderen, op het tropisch regenwoud en de biodiversiteit, op de beschikbaarheid van schoon water, enzovoort.

De vorige paus, paus Benedictus XVI, sprak in 2007 zijn bezorgdheid uit over de rol die de mens in de schepping speelt. “We zien tegenwoordig dat de mens de basis van zijn bestaan, de aarde, kan vernietigen. We kunnen met de aan ons toevertrouwde aarde niet doen wat we willen en wat ons op korte termijn nuttig lijkt. Als we willen overleven, moeten wij de eigen wetten van de schepping, van deze aarde respecteren en deze wetten leren kennen en gehoorzamen.”

In feite heeft de paus het hier over ecologie. Zowel de ecologie als de schepping en de evolutie leren ons dat alles met elkaar verbonden is. De hemel, de aarde, de mens, de planten en de dieren hebben alle een eigen waarde, maar ze functioneren alleen in relatie tot elkaar. Daarmee zijn ze in zekere zin gelijkwaardig aan elkaar. We leven echter in een antropocentrische cultuur, waarin de mens, of het nut voor de mens centraal staat. Hiermee heeft de mens zich losgemaakt van de ecologische context. De opdracht is om weer te leren denken vanuit het geheel, uit het belang van de Aarde, en niet bij voorbaat het belang van de mens voorop te stellen.

Een hulp hierbij kunnen de tien geboden voor het milieu zijn, die paus Benedictus XVI indertijd heeft opgesteld. Het eerste gebod: ‘Gebruiken, niet misbruiken’ is misschien wel alles omvattend. Het stelt ons steeds voor de uitdaging een goede balans te zoeken tussen ingrijpen in de natuur om aan onze behoeften te voldoen en het respecteren van de natuurlijke orde.

Tot slot sluit ik me bij Ockels aan dat we anders moeten gaan denken en dat dit een zaak is van de gehele mensheid. Mijn zoon van elf keek laatst naar de dvd Earth. Earth is een prachtige film over de aarde met al haar levensvormen en haar onderlinge relaties. Je valt van de ene verwondering in de andere over zoveel schoonheid. De film geeft echter ook de invloed van de mens op de aarde en het klimaat weer en eindigt met de boodschap: “Het wankele evenwicht ligt in onze handen. Als de aarde in dit tempo blijft opwarmen zal de ijsbeer in 2030 uitgestorven zijn”.

Mijn zoon was geschokt. Ik heb hem toen uitgelegd dat dit precies de reden is waarom we geen auto hebben, met de fiets op vakantie gaan, weinig vlees eten, een zonneboiler op het dak hebben, het huis isoleren en de verwarming niet zo hoog zetten. Hij vroeg toen: “Mama, halen we het dan?” Ik antwoordde: “Ik hoop het”. Toen was het even stil. Hij dacht diep na. Zijn conclusie was: “Maar dan moet wel iedereen meedoen.”