De animo voor de inspiratiedag in Zwolle is groot: ruim 100 deelnemers en een wachtlijst met 50 gegadigden. Mensen van allerlei achtergronden, beleefde spiritualiteit en op eigen wijze vorm gevend aan geloof en geloven ontmoeten elkaar aan het begin van de dag met een kop koffie of thee in de pandgang. De boekentafels genieten grote belangstelling. De aanwezigen kijken uit naar, ja wat? Inspiratie vanuit het gedachtegoed van het monastieke leven. Geconfronteerd met leegloop in de kerken en op zoek naar nieuwe, aansprekende vormen van kerk en gemeenschap zijn, komen pioniers en pelgrims samen en kijken uit naar wat de dag brengen gaat.
Geestelijke Oefeningen
Na het welkom en de praktische mededelingen, verzorgt Nikolaas Sintobin, Jezuïet en social media pastor, de inleiding. Aan de hand van drie YouTube filmpjes brengt hij het zien, reflecteren en mediteren onder de aandacht: wat zie je, wat herken je en wat doet het met je? Na deze geleide meditatie wordt het ochtendgebed gebeden. De spiritualiteit van stichter Ignatius van Loyola nodigt uit tot innerlijke vrijheid en focust zich op de bewegingen van het biddend hart. Door zich onder deskundige begeleiding de Geestelijke Oefeningen toe te eigenen – langdurig en persoonlijk stil gebed met de focus op Jezus aan de hand van teksten uit het Evangelie – kan een mens leren onderscheiden waardoor die zielsbewegingen ontstaan. Door gevoelens en ervaringen volgens een beproefd patroon te ontrafelen, kan men het goddelijke op het spoor komen en de betekenis ervan voor het eigen leven doorgronden. De goede pelgrimage biedt vreugde en troost, het alternatief is troosteloosheid.
Gemeenschap en gedeelde waarden
The times, they are changing (Bob Dylan). Roy Searle, enthousiast spreker en één van de stichters van de Northumbria Community in Noordoost Engeland, haakt aan op de actualiteit vol verandering. Ook in Groot-Brittanië ziet men zich geconfronteerd met gelovigen die binnen de traditionele kerkmuren niet voldoende voeding meer vinden en vertrekken. Volgens Searle zijn de kerkelijke instituties te veel bezig met het conserveren van macht en het krampachtig bijeen houden van wat was. Ze zijn gefocust op aantallen en niet op gemeenschap en grondwaarden. Hij verwijst naar socioloog Max Weber (1864-1920), die het probleem van verlies aan zingeving in een wereld van beheersing en berekening al aan de orde stelde. Mensen gaan op zoek naar wat hun leven zin geeft. Vooral jonge mensen snakken naar gemeenschap, zegt Searle: There is a cry of the human heart for community! De uitdaging in het hier en nu is om de dynamiek in het spiritueel discipelschap terug te brengen en mensen te enthousiasmeren om hun gedachtegoed uit te dragen op verstaanbare en uitnodigende wijze. De verspreid levende leden van de Northumbria gemeenschap omarmen de kernwaarden beschikbaarheid en kwetsbaarheid: hoe beperkt en kwetsbaar wellicht, ze zijn beschikbaar voor God en medemens. Het New Monasticism, nieuwe woon- en leefvormen geschoeid op de leest van de traditionele kloosters, biedt een alternatief om het geloofsleven terug te brengen tot de kern: God liefhebben en uw naaste zoals uzelf. Searle: A combination of love and belonging, community and mystery.
Lectio Divina
Voorganger in de Zwolse Plantagekerk en één van de organisatoren van de inspiratiedag Jos Douma vraagt om een ‘monastiek momentje’. Een bezinnen op wat er anders is in het monastieke leven dan de visie en missie van de kerken. Anders missionair, hoe dan? Zijn de nieuwe initiatieven wel zo anders? Liefde en genade, daar gaat het bij allebei toch om? Douma trekt de conclusie dat het ‘anders’ niet in het doen, het maakbare te vinden is, maar in de kern van het monastieke leven. De Lectio Divina, het op specifieke wijze lezen van Bijbelteksten, is een eeuwenoud beproefde kloosterinstrument om nader tot God te komen: lezen wat er staat, de tekst door je heen laten gaan, bidden en bezinnen. Eén grote oefening in aandacht en onderscheiding. In de druk doenerigheid van alledag, waar we allemaal last van hebben, creëer je momenten van structureel rust en ruimte voor wat wezenlijk is. “Het hoeft allemaal niet zo groots, zo lezen is leven, de leesregel wordt leefregel”, besluit Douma.
Missionair leven vanuit een verspreide gemeenschap
Na de lezingen verhuist de groep van het Dominicanenklooster naar de Plantagekerk voor soep en brood. Bij de entree kan een keuze gemaakt worden voor één van de negen workshops (speerpunten: stilte, gemeenschap, missionair leven). Het merendeel van de deelnemers kan in de kerk blijven. Nieuwsgierig naar wat Roy Searle van de Northumbria Community nog meer te vertellen heeft na zijn inspirerende ochtendlezing, wandel ik in de vrieskou terug naar het klooster. De groep belangstellenden voor deze workshop is divers: pastores, leden van nieuwe gemeenschappen, een jeugdwerker. Behalve Searle spreekt ook Teun Kruijswijk Jansen, lid van de Nederlandse Iona gemeenschap. Beide gemeenschappen zijn geënt op de Keltische spiritualiteit en bestaan uit verspreid levende leden, die zich met elkaar verbonden weten door een gezamenlijke leefregel. De relatie met God en medemens is daarbij belangrijker dan grootse plannen en resultaten. Gastvrijheid en beschikbaarheid zijn kernwaarden. Het is boeiend te horen hoe ideeën en verlangens concreet vorm krijgen. De meeste deelnemers vragen dan ook naar concrete handvatten om hun eigen plannen te realiseren. In een steeds sneller veranderende samenleving vergt pionieren flexibiliteit, geduld en doorzettingsvermogen en vooral ook contemplatie en reflecteren, zowel gezamenlijk als individueel, volgens Searle en Kruijswijk Jansen. Bouw op waarden en bevraag jezelf en elkaar regelmatig, zoek bondgenoten en vorm gemeenschap. Doe het samen en vraag jezelf regelmatig af: Waar zijn we mee bezig? Lopen we nog in het goede spoor? Wordt onze manier van gemeenschap zijn nog gedragen? Blijf trouw aan je roeping en ga in vertrouwen de uitdaging van de verandering aan. God will provide!
Veel vragen
Het was een volle dag met inspirerende input, ontmoetingen en ervaringsverhalen. Goede sprekers, en interessante workshops. Wat heeft deze dag mij persoonlijk gebracht? Roy Searle zei aan het begin van zijn lezing ‘I feel among friends.’ Het was een dag van uitwisselen en zoeken naar antwoorden op de vraag, hoe vorm te geven aan religieuze, spirituele bewogenheid vanuit een christelijke levenshouding in een veranderende wereld met nieuwe eisen en wensen. Er is veel interesse in het monastieke leven en er is behoefte in de kerken aan verfrissende monastieke bronnen. Tappen uit een ander, maar verwant vaatje lijkt me geen verkeerde zaak. Wanneer er een authentieke behoefte is aan herbronning, dan bieden de kloosters goede leer- en ervaringsplaatsen.
Aantrekkingskracht
Is het aanbod van de kloosters niet meer in de wereld te vinden? Moeten we daarvoor naar die specifieke levenswijze? Nu de communiteiten kleiner worden of zelfs verdwijnen, groeit de belangstelling voor die manier van leven. De waarden die de kloosters vertegenwoordigen zijn schaars geworden buiten de muren: alleen zijn, bidden, eenvoud, gemeenschap, stilte, structuur en discipline. Uit de geschiedenis weten we dat kloosters en hun bewoners veel bijgedragen hebben aan veranderingen in de wereld. Ze bieden echter een levensvorm, niet dé vorm. Wel een vorm die de inhoud eeuwenlang heeft weten te conserveren en over te dragen. Het is blijkbaar goede grond. Als de orden iets te bieden hebben, is het wel aandacht voor het wezenlijke. De grote aantrekkingskracht van het monastieke leven ligt volgens mij in de eenvoud en daardoor duidelijkheid van die levenswijze, de gerichtheid op een hoger ideaal en de betrokkenheid op elkaar. En is dat niet wat een mens nodig heeft om in beweging te blijven?
‘The renewal of the Church will come from a new type of Monasticism,
which only has in common with the old
an uncompromising allegiance to the Sermon on the Mount.
It is high time people banded together to do this.’
Dietrich Bonhoeffer
Deze dag werd georganiseerd door: Protestants Centrum voor Toerusting en Educatie, Missionaire Gemeente Ontwikkeling van de Unie van Baptistengemeenten, Theologische Universiteit Kampen/PEP, Groningsch Theologisch Studentendispuut Bonifatius en Missionair Werk en Kerkgroei/pionieren van de Protestantse Kerk in Nederland
Eerder verschenen op Nieuwwij.nl een interview met Jos Douma. Klik hier voor dit interview.
