Dit jaar sloot de oudste kerk in Amsterdam Noord officieel haar deuren. De St. Augustinuskerk op de Nieuwendammerdijk krijgt een nieuwe bestemming: een memorarium – een spirituele belevingsruimte en gedenkplaats. Daarmee begint ook een nieuw hoofdstuk voor de Rooms-Katholieke Kerk in Amsterdam Noord.
Zondag 12 oktober jl. werd De Nieuwe Augustinuskerk officieel gewijd door bisschop Jozef Punt. De voormalige –en grondig verbouwde- St. Stefanuskerk aan de Kamperfoelieweg zat vol, want een kerk wordt maar een keer gewijd. Dat gebeurt met wijwater, wierook en olie. Mooie rituelen in een feestelijke bijeenkomst waarin oud en nieuw samenkomen. “De tijd van het rijke roomse leven is voorbij”, klinkt het van de kansel. “Er waait van alles weg en dat verlies doet pijn, maar er ontstaat ook nieuwe ruimte, voor genade. Ruimte voor de liefde waarin je mag leven, waarin je fouten mag maken, waarin je hoop houdt. Christenen moeten zich niet terugtrekken achter muren, oud of nieuw.”
De St. Augustinuskerk was niet de eerste kerk die de katholieken in Noord moesten sluiten. In 1995 en in 2008 moesten zij al afscheid nemen van andere kerkgebouwen. “Het kostte veel moeite om die deuren dicht te doen, die dierbare plekken achter ons te laten”, vertelt pastoor Nico van der Peet. “Maar het was ook hilarisch om te zien hoeveel spullen we vonden”, voegt hij lachend toe. “Zonder veel weerstand hebben we het meeste weg weten te doen en dat is een goede zaak, denk ik. Met zoveel ballast word je anders meer een museum – of een rariteitenkabinet. En dat is nu juist wat we niet moeten zijn. Grappig genoeg hangen juist veel oud-gelovigen heel erg aan de beelden, misschien uit nostalgie.”
Het nieuwe, verbouwde kerkgebouw is nog opvallend leeg en licht, ruimtelijk en sierlijk zonder opsmuk. Van der Peet: “De uiterlijke tempel moet iets zeggen over de innerlijke tempel. Nu we dit fysieke deel van de reis hebben gemaakt, zijn we ook klaar voor de innerlijke reis. Het is tijd om ook onze innerlijke ballast af te werpen: oude ideeën, oude vooroordelen. De uitdaging is om je eerst leeg te maken en dan weer te groeien. Het is nu dus tijd om belangrijke gesprekken te voeren over wie wij zijn: Wat delen we met elkaar? Welke kant willen we op? En hoe zorgen we dat we toegankelijk en verstaanbaar zijn voor nieuwelingen en vreemdelingen?” Want hoewel er elk jaar toch weer een clubje mensen zich bekeerd, loopt de kerk -net als de meeste- langzaam leeg. “Maar het heeft het geen enkele zin om mensen de kerk in te praten. Je moet er zijn, present zijn in de samenleving, laten zien dat je iets toevoegt.”
Nieuwe kerk
En dus gaat De Nieuwe Augustinus op zoek naar nieuwe vormen. Een buurtmaaltijd, waarbij ondernemers koken. Of spannender nog: een debat over het denken van Augustinus, met studenten van een debatclub. “De studenten waren erg enthousiast en ook onbevangen en verrast over de inhoud. Normaal zijn zij altijd maar bezig met zo goed mogelijk overtuigen, terwijl het hier gaat om betekenis en waarde. Ook kerkgangers raakten opgetogen van zo een nieuwe manier om over God te praten en willen zulke vormen vaker gebruiken. We moeten dus de vraag durven te stellen: Wie kan ons helpen. Wie wil samen met ons op zoek? Eerder was ik banger om die vraag te stellen, maar ik merk dat mensen daar tegenwoordig best voor open staan.”
En wat heeft de kerk dan te bieden aan de samenleving? Waarom zouden mensen samen op zoek gaan? Van der Peet: “Ik denk dat veel mensen zich verliezen in grenzeloos materialisme. We willen of moeten altijd maar meer, maar daar kan het leven toch niet om draaien, dat is toch geen rijkdom? Dat is armoede! Ik geloof dat iedereen een ziel heeft en dat je daar iets mee moet. Daar gaat religie om: je verbinden met een werkelijkheid die je op het eerste oog niet ziet. Voor mij gebeurt dat door Jezus Christus. Het christendom is volgens mij geen godsdienst van normen en waarden, van een boek, of van een ideologie, maar van een persoon, Jezus. En die persoon laat ons van alles zien: liefde, rechtvaardigheid en leven door de dood heen.” En inderdaad, terwijl de oude Augustinuskerk een gedenkplaats voor de doden wordt, is de Nieuwe Augustinus een plek waar het leven gevierd wordt.
Jonatan Bartling is projectleider bij Zinnig Noord. Een initiatief dat in januari 2014 gestart is door twee kerken in Amsterdam Noord, de Ark en de Bethelkerk. Deze kerken zijn op zoek naar nieuwe manieren om van betekenis te zijn in een moderne, seculiere tijd en stad. Kijk hier meer informatie.
Aflevering 2: 24 december, 21:00 – kerstnacht in de Bethelkerk (Tuindorp-Oostzaan) Als je het leuk vindt om met een groepje nieuwsgierigen naar deze viering te gaan, kun je dit laten weten via [email protected] Je kunt natuurlijk ook op eigen gelegenheid gaan. Het adres: Plejadenplein 44, Amsterdam. Achteraf is er chocolademelk en glühwein.
Wat een prachtige reis in een stadsdeel dat enorm aan het groeien is in vele opzichten.