Natuurlijk wordt paasei verstopei

De klacht over de term ‘verstopeieren’ was dat de Hema door deze term te gebruiken tegemoet komt aan moslims die aanstoot zouden kunnen nemen aan Pasen, een christelijk feest. Van oudsher is Pasen inderdaad een christelijk feest. Op Goede Vrijdag wordt de dood van Jezus herdacht en met Pasen wordt zijn wederopstanding gevierd. Maar hoe christelijk is Pasen nog nu steeds minder mensen naar de kerk gaan? Volgens het recente onderzoek ‘God in Nederland’ noemt nog maar 25% van de Nederlanders zich christen. Gek eigenlijk dat we nog steeds Pasen vieren terwijl 75% van de Nederlanders noch in Jezus noch in zijn wederopstanding gelooft. Is dat dan niet eigenlijk cultuurverloochening? Vasthouden aan een eeuwenoud feest, niet vanwege de inhoud maar omdat we dan lekker een dagje extra vrij zijn en ons vol kunnen stoppen met feeststol – oh pardon, paasstol. Pasen is de afgelopen decennia getransformeerd van een christelijk feest in een seculier vrij weekend dat voor veel mensen geen enkele inhoudelijke betekenis heeft. Is het dan gek dat ook de paashaas en paaseieren aan verandering onderhevig zijn?

Hoewel de herkomst van de paashaas en paaseieren niet helemaal duidelijk is, wordt er over het algemeen vanuit gegaan dat de traditie van paaseieren uit het christendom zelf komt. Traditioneel vasten katholieken de veertig dagen voor Pasen. Tijdens deze vastentijd eten zij geen vlees, zuivel en eieren. Dit leidde tot een overschot aan eieren. Om de eieren langer houdbaar te maken werden de eieren gekookt. Met Pasen deden de katholieken zich tegoed aan de verste eieren en de oudste eieren werden versierd en verstopt voor de kinderen.

De paaseieren werden ook gebruikt om kinderen uit te leggen waarom de kerkklokken tussen Witte Donderdag en Pasen niet geluid werden. De kinderen werd namelijk verteld dat de kerkklokken na de mis op Witte Donderdag naar Rome vlogen om daar de paaseieren te halen. De klokken kwamen de nacht voor Pasen terug en strooiden de eieren rond. De kinderen mochten na het luiden van de klokken op paasochtend deze eieren gaan zoeken. In de protestantse traditie is er geen vastentijd maar hield men het zoeken naar paaseieren toch in stand. In plaats van het verhaal over kerkklokken werd kinderen verteld dat de eieren door een haas verstopt werden.

Het verhaal van een haas die eieren legt en verstopt, wordt soms teruggevoerd op voorchristelijke Germaanse mythologie. Het verhaal gaat dat Ostara, de godin die verantwoordelijk was voor het begin van de lente, in een jaar wat later dan normaal de lente liet beginnen. Hierdoor bezweek een jong vogeltje bijna aan de kou. Uit medelijden redde Ostara het vogeltje, maar zijn vleugels deden het niet meer. Daarom veranderde Ostara hem in een haas die nog een keer per jaar eieren kon leggen. Christelijke zendelingen voegden het ‘heidense’ idee van een haas die eieren legt, samen met een christelijk feest om ‘heidenen’ makkelijker te bekeren. Hoewel dit een veelgehoorde verklaring voor de paashaas is, vinden wetenschappers het onwaarschijnlijk dat de paashaas hier echt zijn oorsprong vindt. Waar hij wel vandaag komt, blijft onduidelijk.

Het bovenstaande verhaal laat zien dat waar de precieze oorsprong van paaseieren en de paashaas ook ligt, deze concepten aan verandering onderhevig zijn. Paaseieren begonnen als een product van de vastentijd en zijn nu lekkernijen die vlak na kerst al in de winkels liggen. Ze hebben niets meer met het katholicisme te maken. De verandering van het paasfeest en de paashaas laten zien dat cultuur niet een vaststaand fenomeen is maar dat het altijd in beweging is.

Dat cultuur een natuurlijke verandering doormaakt, betekent uiteraard niet dat we meteen alles af moeten schaffen als mensen het ergens niet mee eens zijn. Wel is het goed in gedachten te houden dat cultuur nu eenmaal aan verandering onderhevig is. Niet elke naamswijziging is dus per se een knieval voor eisen van buitenaf. Vaak zijn veranderingen gewoon een logisch gevolg van alles wat er in onze samenleving gebeurt.