“Ben Affleck wil slavenverleden verbloemen”. Nadat klokkenluiderswebsite Wikileaks vorige maand het nieuws naar buiten bracht, doken nieuwsmedia op het schandaal: acteur Ben Affleck had in een documentaire over zijn familiegeschiedenis het feit dat zijn voorouders slavenhouders waren, laten schrappen. Tegelijkertijd kwamen dezelfde voorouders wel in beeld als voorvechters van de Onafhankelijkheidsstrijd. Laf en hypocriet van Affleck. Of toch niet?
Had mij dit nieuws drie maanden geleden voorgelegd, en ik had mijn woordje wel klaar gehad. Met verwijzing naar wetenschappelijk onderzoek en al, had ik je haarfijn uitgelegd hoe het bespreken van juist ook onze pijnlijke geschiedenissen de weg naar een nieuw gedeeld “wij” vrijmaakt. Hoe eerlijk en open delen van onze achtergronden en motieven de enige voedingsbodem is van verbinding en begrip. En hoe Affleck hier de bestaande verhoudingen en angst over en weer reproduceert. Inmiddels heb ik me in mijn familiegeschiedenis verdiept. Uit nieuwsgierigheid, en uit de overtuiging dat we in onze samenleving onze eigen verhalen moeten kennen wil er een gezamenlijk verhaal ontstaan. Tot mijn verbazing vond ik eenzelfde familiegeschiedenis als die van Ben Affleck. Heel even kon ik me goed verplaatsen in Ben Afflecks poging dit deel van zijn geschiedenis te verhullen.
Je bent gewaarschuwd
Hoewel er binnen de familie nooit echt over wordt gesproken, weet ik dat mijn voorouders, de grootouders van mijn oma, op Curaçao zijn geboren. Zouden mijn voorouders mogelijk betrokken zijn bij slavernij? Hoe zat dat eigenlijk? Hier en daar besprak ik mijn voornemen dit te onderzoeken en hierover te schrijven met vrienden en kennissen. “Hier komt gedoe van, Stefanie”, klonk het. En: “Je moet wel heel voorzichtig zijn hoor, je weet niet wat mensen met die informatie gaan doen”. Wat er dan precies zou gaan gebeuren, bleef onduidelijk. Maar het was in ieder geval geen aanmoediging. Ondanks – of misschien juist dóór – die reacties was ik geboeid. Wat maakt dat mijn vrienden op dit onderzoek zo gespannen reageren? Hoe zag dat verleden op Curaçao er in de Nederlandse geschiedenis er eigenlijk uit? En wat heeft dat verleden van mijn voorouders met het hier en nu en met mijn leven van alledag te maken?
Sjon Capi
Om maar met de deur in huis te vallen: het blijkt dat aan mijn vaders kant van de familie meerdere voorouders slavenhouders waren in Curaçao. Via literatuuronderzoek en nazoeken van plantageaktes, stuit ik op zinnen als: “Bij de afschaffing van de slavernij in 1863 werd de heer Statius Muller schadeloos gesteld voor het verlies van zijn bezit van 49 slaven met een tegemoetkoming van P. 9.600,-.” Via het archief van het Tropenmuseum vind ik een document waarin de slaafgemaakte Alexander van 8 jaar oud wordt vrijgesteld vanwege de abolitie van slavernij door dezelfde Statius Muller. Voor de duidelijkheid: het gaat hier om een voorouder van zes generaties voor mij: de over-overgrootvader van mijn oma. In verschillende oude bronnen zie ik dat veel voorouders van de Statius Mullers op Curaçao de bijnaam “Sjon” hadden. Sjon betekent zoveel als ‘meester’ van een plantage. En inderdaad: ik vind mijn verwanten meerdere keren terug in plantagetransportakten, waar ze plantages kochten en verkochten. Hoe basaal deze kennis ook is, ik leer dat het bezit van een plantage praktisch altijd ook de aanwezigheid slaven behelst, ook op Curaçao, ook in mijn familie. Het is glashelder: mijn voorouders van zes generaties geleden hadden slaven voor hen werken, of beter gezegd, slaafgemaakten.
Een mysterie
Hoe komt het dat ik hier nu pas achter kom? Zelf ben ik nog nooit op Curaçao geweest en deze plantages zijn geen onderdeel van familievertellingen. Ik vraag mijn oudtante ernaar, maar ze valt stil bij dit onderdeel van de geschiedenis. “Dat is altijd iets van een mysterie gebleven”. Ook mijn vader weet er weinig van. Ja, er was iets met een plantage, en misschien dat daar ook mensen voor de familie werkten. Maar dat is toch wel erg lang geleden? En misschien werden de mensen best aardig behandeld? Versteld zoek ik verder…
Lees morgen deel 2 van Stefanie’s verkenning naar haar familiegeschiedenis op Nieuwwij.nl.
Dapper verhaal!
Interessant. Goed dat NieuwWij hier aandacht aan besteed. Veel Nederlanders hebben een familiegeschiedenis waarin slavenhandel een rol heeft gespeeld.