De strijd om het vergiet

In 2005 schreef Bobby Henderson, een 24-jarige natuurkundige, een open brief naar het bureau van onderwijs in de staat Kansas. Hierin maakte hij bezwaar tegen het besluit dat naast de evolutietheorie ook intelligent design verplicht onderwezen zou worden op middelbare scholen. Intelligent design is de theorie dat onze wereld zo ingewikkeld in elkaar zit dat zij niet door toeval of evolutie ontstaan kan zijn. Aanhangers van intelligent design geloven daarom dat er een intelligente ontwerper moet zijn die onze wereld ontworpen heeft. Hierdoor is intelligent design dus in feite een variatie op religieus creationisme. Omdat de meeste aanhangers van intelligent design Amerikaanse christenen zijn, wordt de theorie door aanhangers van de evolutietheorie gezien als een poging om het creationisme via een omweg het Amerikaanse onderwijs in the sluizen.

Ook Bobby Henderson was tegen het idee om intelligent design in het schoolcurriculum op te nemen. In zijn open brief legt hij uit protest zijn alternatieve versie van intelligent design uit, namelijk de schepping van de aarde door het Vliegend Spaghettimonster, en betoogt hij dat zijn theorie net zo waarschijnlijk is als de gangbare theorie over intelligent design. Henderson stelt daarom voor dat ook zijn theorie over het Vliegend Spaghettimonster wordt opgenomen als verplichte lesstof en dat een derde van de onderwijstijd wordt besteed aan evolutieleer, een derde aan intelligent design en een derde aan het Vliegend Spaghettimonster.

Henderson zette de brief op zijn website en kreeg een stormvloed aan reacties. Als snel werd de theorie over het Vliegend Spaghettimonster opgepikt door andere websites en media en werd het een populair internetfenomeen. Het Vliegend Spaghettimonster groeide uit tot een symbool van protest tegen religieuze denkbeelden in het onderwijs. Henderson breidde zijn theorie rondom het Vliegend Spaghettimonster verder uit en publiceerde in 2006 zijn evangelie, The Gospel of the Flying Spaghetti Monster en in 2010 een bijbel, The loose Canon, the Holy Book of the Church of the Flying Spaghetti Monster.

In de loop der jaren is het aanhangen van de kerk van het Vliegend Spaghettimonster uitgegroeid tot een manier om te strijden voor vrijheid van godsdienst. In verschillende landen wordt er gestreden voor het recht om met een vergiet op het hoofd op een officiële pasfoto te mogen. Hoewel dit in enkele landen geweigerd is, is het wel toegestaan door enkele Amerikaanse staten en in Oostenrijk en Tsjechië. In Nederland heeft gemeente Emmen in overleg met de Rijksdienst voor Identiteitsgegevens een pasfoto met vergiet echter geweigerd. Tegen dit besluit is de kerk van het Vliegend Spaghettimonster in beroep gegaan. Het besluit hierover volgt 25 april.

Hoewel er gemopperd wordt dat de acties rondom het Vliegend Spaghettimonster alleen maar flauwiteiten zijn, ligt er een serieuze vraag aan ten grondslag: wie bepaalt wat een religie is en op welke gronden wordt deze beslissing genomen? Ondanks onze scheiding tussen kerk en staat, is het nog steeds de staat, of een aan de staat verbonden organisatie, die beslist of een kerk erkend wordt en of iemand een gegronde religieuze reden heeft om met hoofdbedekking op een pasfoto te staan. Wat is de reden dat een hoofddoek wèl toegestaan wordt op een pasfoto en een vergiet niet? Oftewel: waarom wordt de ene religie wel als legitiem gezien en de andere niet? Dit zijn vragen die door de kerk van het Vliegend Spaghettimonster aan de kaak worden gesteld. Hoewel dit op een ludieke en grappige manier wordt gedaan, maakt het onderliggende doel de kerk tot een stuk meer dan slechts een grap.