Twintig mensen, werkend in de zorg, kwamen woensdag 18 november bij elkaar in het Dominicanenklooster in Huissen – behalve klooster ook centrum voor bezinning.
De achtergronden van de deelnemers waren heel divers: uitvoerend, leidinggevend, geestelijk verzorgend, gezinsvoogd, bejaardenverzorgster, kraamhulp, zelfstandig ondernemend én op weg naar een nieuwe baan. Na een korte kennismakingswandeling in tweetallen vertelde iedereen welke waarden hij of zij bij de ander had herkend. Vaak genoemd werden: respect, mensen serieus nemen, vertrouwen.
In het gesprek daarna werd snel duidelijk dat waarden vaak ‘relatief’ zijn: het een in verhouding tot het ander. Bijvoorbeeld betrokkenheid in relatie tot distantie. In de praktijk staan die vaak diagonaal tegenover elkaar, maar beide zijn nodig. Ook werd de waarde ‘eerlijkheid’ beproefd: wat is eerlijk? Wat is werkelijkheid en wat is waarheid? Het nadenken over dit soort zaken is waardevol, en met deze groep mensen ook bijzonder. Deze avond was er écht gelegenheid om stil te staan, dóór te vragen én te ‘proeven’ wat waarden betekenen voor jou en voor de ander. Ook was er gelegenheid vanuit verschillende perspectieven te kijken: vanuit patiënten/cliënten, vanuit het management van een instelling en soms ook vanuit verzekeraars of de wetgever. De verschillende perspectieven leverden echter niet alleen maar begrip op; het gesprek bleef moeilijk. We constateerden gezamenlijk dat er behoefte is om dit op de werkplek te herhalen en verder handen en voeten te geven. En dat er behoefte is aan meer ontmoeting met mensen die bezig zijn met veranderingen: persoonlijke, maar ook in organisaties én in de samenleving.
Voor de motivatie van werknemers in de zorg is het essentieel dat zij kunnen werken vanuit waarden die zij belangrijk vinden. Soms kost dat echter zoveel energie, dat er niets anders opzit dan ontslag te nemen of als zelfstandige aan de slag te gaan. De vraag die terecht gesteld werd en die blijft doorzingen is: Waarom lukt het niet om de waarden die blijkbaar door velen worden onderschreven, meer op de voorgrond te krijgen?
Het praten over waarden, menswaardigheid en ethiek is als ademen vanuit je drijfveren. Alleen is het moeilijk om de vertaalslag naar de dagelijkse praktijk te maken, zodat er ook echt iets van terecht komt. Er is goede zorg in kleinschalige projecten, maar dat vereist een bijzonder creatieve omgang met allerlei regelgeving en dogmatische principes die in de gezondheidszorg spelen. Werkers in de zorg hebben bovendien nauwelijks de machtsmiddelen om wat ze werkelijk willen af te dwingen. Ze offeren hun eigenbelang op aan de verantwoordelijkheid die ze voelen voor hun patiënten/cliënten. Het gaat dus om een antwoord op de vraag: hoe dan wel!? Er werden inspirerende voorbeelden beschreven. Het bleek van groot belang of de werknemer persoonlijk invloed kan hebben op de zorg. Neem en/of verwerf je de autonomie om, binnen de kaders, beslissingen te nemen? Enkelen vertelden over hun gevoel van machteloosheid. Zij zouden weer ruimte willen maken voor hun positieve basishouding en enthousiasme voor het vak.
De crisis geeft noodzaak en dus ruimte voor verandering. Werknemers zouden moeten benoemen hoe het systeem hen belemmert om goede zorg te geven. Zij dienen niet de organisatie de schuld te geven, maar zich te realiseren dat zij zelf de organisatie zijn. Zij zijn erbij gebaat aansluiting te zoeken bij mensen die bezig zijn verandering vorm te geven, op welk niveau dan ook.
Enkele deelnemers van de avond, wat meer aan de rand van instellingen werkzaam, zeiden dat ze het failliet van de huidige zorgsystemen daadwerkelijk zien aankomen. Ze waren positief gestemd over de ruimte die gaat ontstaan voor een fundamenteel andere aanpak. Echt vanuit waarden: het liefste ziekenhuis, het aardigste bejaardenhuis… Dáár wil je werken!
Veel mensen kiezen er uit frustratie voor om als ZZP-er verder te gaan. Ze verlangen ernaar het anders te doen: kleinschaliger, flexibeler. Zij kunnen doen waar ze goed in zijn en wat ze echt wíllen doen. ZZP-ers verenigen zich en willen agenderen wat ze waarnemen in organisaties. Daarop spreken zij besturen aan. Het beeld van ZZP-ers verandert. Ze gaan niet weg omdat ze de zórg niets vinden; ze gaan weg omdat ze het ánders willen.
Praktische wijsheid:
• Weet dat je kunt kíezen hoe je omgaat met mensen
• Zoek een maatje binnen de organisatie, met wie je je ervaringen, emoties en ideeën kunt delen
• Zorg voor rustmomenten en ruimte om met elkaar in gesprek te gaan
• Vraag wat de cliënt nodig heeft, zíj weten het
• Weiger alles in geld uit te drukken
• Weet dat zorg voor jezelf de basis is voor alle zorg
