Een type ‘vredesonderzoek’ waarin de aanknopingspunten voor vredespraktijken en de bronnen van vrede niet in de eerste plaats gezocht worden in de actuele politieke situatie, maar in de lange voorgeschiedenis ervan.
Onze voorouders hebben al eeuwenlang wegen naar vrede gezocht, we beginnen niet bij een nulpunt. De kunst van het vreedzaam vechten is een neerslag van ons onderzoek, het verscheen in de vredesweek van 2014, in september dus.
De belangrijkste ontdekking die mensen hebben gedaan in hun zoeken naar vrede is waarschijnlijk dat vrede niet bereikt wordt door het vechten op te geven, maar door manieren van vechten te ontwikkelen die niet gewelddadig zijn. Die technieken van vreedzaam vechten gebruiken wij dagelijks op een vanzelfsprekende manier.
De meeste Nederlanders zijn heel weerbaar, we laten ons niet zomaar ringeloren of iets op onze mouw spelden. Niet door de media, niet op ons werk of in winkels, ook niet op straat of thuis. Soms moeten we op onze strepen staan om overeind te blijven. We moeten ons afwerend opstellen of een concurrentieslag aangaan. We praten als Brugman, onderhandelen, protesteren, en als het te gek wordt gaan we naar de rechter. We zijn mondiger dan ooit. Maar we gaan niet op de vuist en slaan er niet op los. We zullen zeker geen mes trekken of gaan schieten. We zijn geweldloos weerbaar. En dat is eigenlijk heel bijzonder.
Geweldloos weerbaar
Geweldloze weerbaarheid is een begrip met een geschiedenis in de vredesbeweging. In het verleden is vaak over dit pacifistische ideaal gediscussieerd. Het ging daarbij over vreedzame actiemiddelen als alternatief voor militair optreden of voor gewelddadige revolutie. In die discussies werd meestal over het hoofd gezien dat we op veel terreinen allang geweldloos weerbaar zijn, sterker nog, dat moderne samenlevingen gebouwd zijn op geweldloze weerbaarheid.
Discussies over het bevorderen van vrede blijven soms steken in een tamelijk machteloos idealisme of moralisme. Als je vrede wilt ‘maken’, moet je echter eerst de vrede begrijpen. Wat zijn de bronnen van vrede? Welke processen hebben ertoe geleid dat wij in onze samenlevingen zo vreedzaam met elkaar om kunnen gaan, terwijl we toch zo veel uit te vechten hebben? Welke instituties hebben dat mogelijk gemaakt en welke vaardigheden hebben wij daarvoor vanaf onze vroegste jeugd moeten leren?
Als we dat begrijpen, kunnen we misschien betere middelen vinden om de vrede elders iets dichterbij te brengen. In nieuwsbeelden worden we geconfronteerd met mensen die volstrekt weerloos zijn. Ze kunnen nog slechts vluchten, of zelfs dat niet. Zij ontberen zowel onze instituties als onze vaardigheden.
In ons boek gebruiken we een term met in essentie dezelfde betekenis als de oude term geweldloze weerbaarheid: De kunst van het vreedzaam vechten. Die kunst zien we als de basis van het type beschaving waarin wij leven. De weg naar onze vrede is gebaand in een moeizaam historisch proces. Vrede is ons geschonken door voorgaande generaties die er de middelen voor hebben uitgevonden.
Godsdienstvrede bedreigd
De vredesweek had dit jaar als motto: wapen je met vrede. Deze leus, bedoeld als oproep tot ontwapening, kan ook anders geïnterpreteerd worden. Tegen de recente opmars van IS valt zonder echte wapens niet veel te beginnen. Maar er is nog een andere strijd te voeren vanwege een opmars van IS in onze directe omgeving. Tegen die radicaliseringstendensen kunnen we ons inderdaad het effectiefst wapenen met vrede, namelijk de vreedzame vechttechnieken die onze voorouders moeizaam hebben verworven, gebaseerd op onder meer rechtsgelijkheid, tolerantie en non-discriminatie op markten.
Wij hebben godsdienstoorlogen sinds lang achter ons gelaten met de daaraan verbonden terreur, inclusief onthoofdingen. Die godsdienstvrede is destijds vooral duurzaam gemaakt door andersgelovigen niet meer als vijanden en ook niet als vrienden te behandelen, maar als gelijkwaardige burgers en mededingers, hen het vrije woord te laten met rechtszekerheid en ruimte voor hun rituelen, maar ook door hun producten te kopen en hun arbeid en diensten te gebruiken en die niet kortzichtig te versmaden. Met hetzelfde type eenvoudige en beproefde middelen kunnen we ons wapenen tegen de import van nieuwe godsdienstoorlogen.
De kunst van het vreedzaam vechten’ is verschenen bij uitgeverij Lemniscaat. Kijk hier voor meer informatie.
