Op een betonnen trap voor de nooduitgang zitten ze naast elkaar. Europees lijsttrekker Peter van Dalen van de ChristenUnie en zijn Poolse fractiegenoot van de PiS, de Partij voor Recht en Rechtvaardigheid. Ze spelen rummikub, eten knabbelstokjes en drinken sinas. Van die typische dingen die je als vrienden doet…
De vriendschap – of samenwerking zoals het in de politiek heet – tussen de Pool en de Nederlander is hen beiden veel waard. Probeer als kleine partij maar eens iets voor elkaar te krijgen in een parlement met 751[1] zetels zonder samen te werken in een fractie. Dan mag je weliswaar stemmen, maar geen amendementen indienen, heb je minder spreektijd en kan je niemand voordragen voor belangrijke posities, laat staan er zelf één bekleden. Maar zoals het in de beste vriendschappen voorkomt, deel je niet alle standpunten van je samenwerkende partij. In het geval van de ChristenUnie worden zelfs wel heel grote offers gedaan: de Poolse samenwerkende partij wil de doodstraf herinvoeren, zo staat in hun partijprogramma. Een weinig christelijk standpunt dat Van Dalen snel weglacht als een ‘randpunt’ van de PiS. Daarop proost hij met de sinas en legt de spelregels van de rummikub uit aan z’n Poolse collega.
De rummikubsetting was in scene gezet door mij en co-presentator Lars Gierveld van het tv-programma Europa Doe Je Zo (BNN, Nederland 3). Hiermee willen we aan de kijker uitleggen waar hij ongevraagd voor kiest met zijn stem op een bepaalde partij. Een minder onorthodox voorbeeld is de samenwerking tussen D66 en VDD in de ALDE-fractie. In Nederland voeren beide partijen apart campagne, en profileren zich als verschillende partijen, in Europa behoren ze tot dezelfde club. Maakt het dan nog uit op wie je stemt? De Belgische Guy Verhofstadt, voorzitter van de ALDE, vertelt me dat in meer dan negentig procent van de gevallen hetzelfde wordt gestemd door VVD en D66. Hem maakt het niet uit op wie de Nederlandse kiezer stemt, zolang het maar de VVD of D66 is.
Hoewel er kritische kanttekeningen te plaatsen zijn bij het democratisch karakter van deze politieke fractievorming, lijkt het voor de kiezer vruchtbaarder een partij met een fractie te verkiezen boven een partij zonder fractie, een zogenaamde niet-ingeschreven partij, waarvan er in totaal zo’n 30 zijn.
De PVV behoort tot de niet-ingeschrevenen in Brussel. Ze zijn in het Europees Parlement te herkennen aan het rood-wit-blauwe vlaggetje op hun zetel en de rode kleur van het stemlampje. Het voortdurende tegenstemmen lijkt hen zelf ook tegen te staan, gegeven de permanent verveelde uitdrukking op hun gezicht. Wilders maakt zich daarom achter de schermen hard voor de vorming van medestanders die net als hij de Europese Unie willen opheffen. In de praktijk valt dat nog niet mee. Hoewel er veel eurosceptische partijen zijn, vinden veel partijen de PVV te racistisch en willen daar niet mee samenwerken. De potentiële fractie met de PVV bestaat nu uit vijf partijen, en mist daarmee nog twee partijen om zich als zodanig in te kunnen schrijven.
Voor onze opnames hebben we geprobeerd de PVV te helpen met het vinden van vrienden. Namens gelijkgestemde Europarlementariërs hebben we vriendschapsverzoeken uitgestuurd naar de PVV en vice versa. Via de bodes stuurden we briefjes met boodschappen als “Do you wanna be my friend” en “Shall we drink a beer after work?”. Goed, helemaal rechtmatig was het niet om gebruik te maken van een bodeservice die voorbehouden is aan Europarlementariërs en je kan vraagtekens zetten bij hoe legaal het is om briefjes namens anderen uit te sturen, maar het was ludiek bedoeld en ze waren geschreven met een grote knipoog. Bovendien diende het een informatief doel: de noodzaak van Europese samenwerking uitleggen, zelfs als die samenwerking er – oh paradox – op gericht is de samenwerking op te heffen.
De PVV dacht daar echter anders over: na deze actie diende zij een officiële klacht tegen ons in wegens identiteitsfraude, die resulteerde in een schorsing uit het Europees Parlement. Onze draaidagen liepen in de soep en even leken de opnames helemaal niet meer voortgezet te kunnen worden. Dankzij een fantastische dienst communicatie van het Europees Parlement, veel diplomatieke gesprekken en een hoop excusez-moises mochten we een dag later onze opnames voortzetten. De scene kan helaas niet worden gebruikt in de uitzending. En dat terwijl we de PVV alleen maar wilden helpen, een soort van dan. Op dit moment is een stem op de PVV immers een verloren stem. Maar helaas, voor geintjes is het in prille vriendschappen misschien nog wat te vroeg.
[1] Aantal zetels na de verkiezingen van 25 mei 2014
Sytske Jellema is journalist en presenteert samen met Lars Gierveld het tv-programma Europa Doe Je Zo. Dit programma wordt elke dinsdag om 21.50 uur uitgezonden bij BNN op Nederland 3.
