Naast dat we als mensen onderdeel zijn van deze eenheid, hebben we ook een speciale verantwoordelijkheid te dragen voor het behoud ervan. Het niet overschrijden van de natuurlijke balans (mizan) is een onderdeel van de verantwoordelijkheid (amana) die de mensheid in haar rol als rentmeester (khalifa) van de schepping heeft te dragen. Hiermee is het, vanuit islamitisch perspectief, dus de plicht van ieder mens om die balans niet te overschrijden, wat je vandaag de dag zou kunnen vertalen als het leiden van ‘een duurzaam leven’. Deze planeet en al haar bewoners, van steen tot plant en dier tot mens, zijn allemaal scheppingen van God, en als zodanig is het onze verantwoordelijkheid om hen met genade en compassie (rahma) te behandelen.
Ook als het aankomt op duurzame voeding heeft de islamitische traditie ons veel te bieden. De Koran leert ons “eet van wat op de aarde is het toegestane en het goede” (Koran 2:168). Hierbij kent de islamitische traditie dus de voedselvoorschriften ‘toegestaan’ (halal) en ‘goed’ (tayyib). Als we naar het voorbeeld van de profeet Mohammed kijken, zien we dat hij altijd lokaal verbouwd, vers en ‘biologisch’ voedsel at. Hij at slechts beperkt vlees en wanneer hij vlees at was dit het vlees van dieren die goed verzorgd waren en voldoende ruimte hadden gehad om te grazen en scharrelen. Het is dan ook zeer te betwijfelen of het vlees zoals het vandaag de dag massaal geproduceerd wordt in de Nederlandse vleesindustrie beschouwd kan worden als goed (tayyib) voedsel, los van de vraag of het slachten halal is geweest.

Binnen de islamitische traditie worden dieren niet alleen als levende wezens gezien, maar ook spirituele wezens die in complete overgave en aanbidding voor God hun leven leiden. Zo staat in de Koran: “Zie jij dan niet dat alles in de hemelen en op de aarde Allah prijst en ook de vogels met uitgespreide vleugels. Ieder kent waarlijk zijn gebed en zijn verheerlijkingen, en Allah is Alwetend over wat zij doen” (Koran 24:41). In de Koran wordt daarnaast benadrukt dat dieren in gemeenschappen leven net zoals die van de mensen: “Er is geen bewegend schepsel op aarde, noch een vogel die op zijn vleugels vliegt, of het behoort tot een gemeenschap zoals die van jullie” (Koran 6:38) . Basheer Ahmad Masri beredeneert in zijn toonaangevend werk Animal Welfare in Islam dat het eigenlijk alleen Godsbewustzijn (taqwa) is waarin mensen verschillen van dieren. Mensen kunnen zich bewust zijn van God en kunnen daarom bewust voor of tegen God kiezen, terwijl dieren, evenals de rest van de creatie, in volledige overgave geschapen zijn.
Er zijn steeds meer moslims die zich kritisch uitspreken tegen de intensieve veehouderij. In de vleesindustrie worden dieren gereduceerd van spirituele, levende wezens tot een product dat zo efficiënt mogelijk geproduceerd moet worden. Naast de kritiek over dierenwelzijn worden ook zorgen geuit op het gebied van duurzaamheid, rechtvaardigheid, gezondheid en gematigdheid. Waar de discussie over halal voedsel voorheen te vaak werd gereduceerd tot een discussie over de manier van slachten, lijkt er steeds meer ruimte te ontstaan voor een onbevooroordeeld gesprek over de holistische islamitische visie op voeding.
Wij zien een toekomst waar ‘tayyib’ en ‘biologisch’ niet meer van elkaar te onderscheiden zijn en waar ook niet-moslims halal voedsel aanschaffen en eten in lijn met de tradities van de profeet Mohammed, simpelweg omdat dit de meest duurzame en heilzame manier van voeding is.
De eerste stap naar deze toekomst is een omslag in bewustzijn, het opnieuw bewust worden van onze verbondenheid met en verantwoordelijkheid voor de wereld om ons heen en het voedsel dat we eten. Een bewustzijn van de planten en dieren diens levens beëindigd worden om ons te voeden en een intentie om hen met respect en dankbaarheid te behandelen.
De tweede stap is een omslag in ons handelen, teweeggebracht door deze omslag in bewustzijn. Als we ons werkelijk realiseren dat ons stukje vlees van een levend dier komt waarvoor wij de verantwoordelijkheid dragen, zal dit ook ons koopgedrag en eetpatroon veranderen.
De derde stap is een verandering van de markt, teweeggebracht door deze omslag in handelen. Wanneer er maar genoeg vraag komt naar biologisch, duurzaam en heilzaam halal voedsel, zal het aanbod zich hier ook naar schikken.
Stapje voor stapje is deze toekomst wat ons betreft geen onbereikbare utopie, maar eerder een onvermijdelijke consequentie van het toenemende aantal bewuste, ‘groene’ moslims in Nederland.
Stichting Groene Moslims is een organisatie die moslims vanuit een religieuze visie op duurzame ontwikkeling wil betrekken bij oplossingen voor het klimaatprobleem en het armoedeprobleem. In hun column voor Nieuw Wij delen zij elke drie maanden hun inzichten vanuit een islamitische visie op duurzaamheid. In deze column reflecteren ze over de verbinding tussen islamitische voedselvoorschriften en duurzaamheid.
Al bijna 10 jaar eten wij vegetarisch. Dat vinden wij, ook nu, duurzaam. Wij hebben dat besluit genomen omdat de massale slachtmethodes ondiervriendelijk zijn, ook al wordt er Islamitisch geslacht. Daarnaast verkoopt de Islamitische slager kistkalverenvlees uit de bio-industrie en idem plofkippen. (Net als de Nederlandse slager). Halal is naar onze mening niet milieuvriendelijk of duurzaam. Ons gedrag kan daar wel toe leiden, indien we bewust leven en bewust kopen.
Een aanvulling:
Duurzaam gaan leven is noodzakelijk. Niet alleen voor het millieu en voor het klimaat, maar ook voor onszelf. Wat je dan niet moet doen is je apart van alle andere initiatieven opstellen en daarbij net doen, alsof ons leven eigenlijk al, door ons geloof, duurzaam had moeten zijn. Dat is nl. niet waar. Ook wij moslims hebben geleefd zonder het besef dat we met zijn allen de aarde aan het uitbuiten zijn. We gebruiken net zoveel plastic, stoten co2 uit en letten niet op dieronvriendelijkheid. Liever zag ik dus dat wij ons moslims in deze discussie niet afzonderen, maar juist deelnemen (niet als moslim maar als mens) aan de positieve initiatieven die er al zijn en met “die andere mensen” gaan bijdragen aan een betere wereld. Wij kunnen onze motivatie daarvoor dan wel vinden in de Koran maar accepteren dan ook dat die “anderen” het op “andere” wijze ook kunnen vinden.