Wat geeft waarde en richting aan je leven? Waardoor laat je je inspireren, waar geloof je in? Wat hoort bij de tradities van vorige generaties, wat heb je achter je gelaten en wat blijft je inspireren in jouw traditie van huis uit? En wat wil je later doorgeven aan jouw kinderen?
Veel Nederlanders stellen zich momenteel deze vragen. Ze willen niet terug naar het oude. Ze voelen geen binding aan een kerkelijk instituut. Maar ze weten ook niet goed wat daarvoor in de plaats moet komen. Waar is houvast te vinden in onzekere tijden?
Zestig procent van ons behoort anno 2012 niet bij een kerkgenootschap. Begin 1900 was dat slechts twee procent. Dat is een enorm verschil. Mensen zijn steeds mondiger geworden en accepteren niet zomaar wat een instituut als de kerk hen te zeggen heeft. Ze kiezen zelf wat mogelijk richting kan bieden in het dagelijks leven.
Uit het onderzoek God in Nederland (2012) blijkt dat zestig procent van de respondenten zichzelf gelovig noemt, maar slechts vier van de tien personen daarmee het traditionele geloof bedoelen. De andere zes stellen hun eigen religieuze levensvisie samen uit verschillende levensbeschouwelijke tradities. Vijfenzeventig procent van de ondervraagden is het eens met deze ‘ongebonden spirituelen’, zoals de onderzoekers hen noemen. De ondervraagden menen verder dat deze religieuze ‘pick and choose’ de toekomst van religie in Nederland is.
Zoeken naar verbinding
De ontkerkelijking en individualisering hebben diepe sporen in onze samenleving achtergelaten. Steeds meer mensen vragen zich af waar nog bindende krachten in onze samenleving te vinden zijn. Verbindende elementen die niet alleen op de assertiviteit en de zelfredzaamheid van de afzonderlijke burger inzetten, maar ook de spirituele kant van mens-zijn benadrukken, zoals de verbondenheid met de natuur en met mensen om je heen. Er bestaat in heel (West-)Europa een verlangen naar open vormen van religiositeit.
De mix van culturen en religies
Niet alleen ontkerkelijking en individualisering, maar ook globalisering en de daarmee verbonden migratie hebben ons religieuze landschap ingrijpend veranderd. In Nederland wonen inmiddels circa 800.000 moslims, 800.000 migrantenchristenen,250.000 boeddhisten, 120.000 hindoestanen en 45.000 joden. Zij allen brachten hun cultuur en geloof mee. Vooral In de Randstad bepaalt de religieuze en culturele verscheidenheid het straatbeeld. En met behulp van de nieuwe communicatie- en transportmiddelen zijn migranten in staat meervoudige identiteiten te ontwikkelen en te onderhouden. Zij bouwen een identiteit in hun nieuwe thuisland op. Tegelijk houden vooral met behulp van de sociale media ook contact met hun land van herkomst.
Het is te verwachten dat de biculturele en bireligieuze opvoeding toe zal nemen in ons land en dat zal ook nieuwe vragen oproepen. Religieuze en culturele verscheidenheid zal bijvoorbeeld niet alleen tussen, maar ook steeds meer in individuen gevonden worden. West-Europa wordt zienderogen diverser. Nu al is een derde van de bevolking in de grotere steden van buitenlandse afkomst. Je kunt niet van hen verwachten dat ze hun roots zullen loslaten.
Van of/of naar en/en
Om constructief met levensbeschouwelijke diversiteit om te gaan, zal ons denkpatroon moeten veranderen. We moeten niet langer gevangen blijven in een of/of-denken – of Nederlander of Marokkaan, of orthodox of vrijzinnig -, maar een en/en-benadering toepassen. De samenleving is het huis dat we samen bouwen, meent Jonathan Sacks, opperrabbijn van de Verenigde Hebreeuwse Congregaties van het Britse Gemenebest. Al vele jaren is hij actief in de interreligieuze dialoog. Echte participatie is belangrijk, want het gaat niet om afkomst maar om toekomst, zo betoogt hij. Zich werkelijk thuis kunnen voelen in het land, de stad of het dorp waar je leeft, daar gaat het om.
We zullen moeten leren leven met verschil. Om dat te kunnen, zullen noties als openheid en nieuwsgierigheid, het afbouwen van angst en wantrouwen gecultiveerd moeten worden. Een optimistische kijk op de toekomst, creativiteit en flexibiliteit zijn daarbij
onontbeerlijke ingrediënten. Vragen, angsten en wensen toelaten, meer over elkaar willen weten en vooral: je laten verwonderen.
Realistisch Idealisme
Vanuit deze verwondering op zoek te gaan naar een nieuw wij in Nederland is het doel dat de medewerkers aan Nieuwij.nl zich hebben gesteld. De bedoeling is met elkaar te communiceren over wat betekenis aan je leven geeft, van elkaar te horen hoe mensen vanuit verschillende culturele en levensbeschouwelijke achtergronden denken over actuele kwesties die met het dagelijks leven in een inmiddels pluriform geworden Nederland te maken hebben.
Wij zoeken in ons project W!J echter geen nieuw groot WIJ, maar naar het naast en door elkaar heen bestaan van kleine wij-tjes die aangewezen zijn op onderling gesprek en het leggen van verbindingen. De achterliggende filosofie is dat verschillen eerst erkend moeten worden voordat er aan een nieuw wij gewerkt kan worden. WIJ is bedoeld als een sneeuwbal effect – geen kant en klaar recept, maar ideeën, kennisoverdracht en persoonlijke verhalen, kleine verhalen, momenten van hoop en inspiratie bij het bouwen aan een samenleving, waarin iedereen zich thuis kan voelen. Naïef utopisch denken? Nee, realistisch idealisme!