Als toekomstige journalisten werd de stap van de ‘identiteitsbubbel’ naar de onlinebubbel makkelijk gemaakt. Hoe beïnvloedt deze dan jouw kijk op de wereld?
In een interview werd Mark Zuckerberg, oprichter van Facebook, gevraagd naar het belang van de ‘newsfeed’, waarop hij antwoordde, “a squirrel dying in your front yard may be more relevant to your interests right now than people dying in Africa.” Deze ‘relevantie’ is precies waar het om gaat.
Bedrijven als Facebook en Google streven ernaar om hun diensten, zoals nieuws en zoekresultaten, te personaliseren. Hieraan zit een gevaarlijke consequentie verbonden: we worden gevangen in een zogenaamde ‘filterbubble’ en worden niet meer blootgesteld aan informatie die ons uitdaagt om onze kijk op de wereld te verbreden.
Op dit idee is de ‘Nieuwsbubble’ oefening gebaseerd. Door te beginnen met een interactieve fotoanalyse van twee contrasterende krantenkoppen met bijbehorende foto’s hebben we gekeken naar de verschillende ‘brillen’ die journalisten op hebben. Met dit in het achterhoofd zijn de studenten hun eigen onlinewereld ingedoken. Door de zoekterm ‘vluchteling’ in te typen kwamen ze ieder voor zich bij een ander artikel. Het onderzoek ging in op de volgende vragen: Wat is het beeld dat over hen geschetst wordt? Positief of negatief? Worden ze neergezet als zielig of als schuldig? Links of rechts? Populistisch of juist elitair? Wat zijn de bronnen die gebruikt worden? En als laatst: hoe beïnvloedt dat jouw interpretatie als lezer en toekomstig journalist?
Bedrijven als Facebook en Google streven ernaar om hun diensten, zoals nieuws en zoekresultaten, te personaliseren. Niet zonder gevaar.
De studenten reageerden enthousiast en verbaasd. Niet iedereen was zich bewust van de eigen bubbel. Zo stelde iemand aan het begin van de dag geen nieuwsbubbel te hebben omdat ze alleen de krant las. Een van de conclusies was dan ook: “Ook al merk je het niet, je zit toch in een bubbel. Dit onderwerp is sowieso urgenter dan ooit, erg goed dat het wordt behandeld”.
Het is volgens mij in ons collectieve belang om kritisch te blijven kijken naar de beelden die we constant binnen krijgen via zowel sociale als traditionele media. Door het inzetten van de NieuwsBubble bij jonge groepen mensen die zijn opgegroeid met haast ononderbroken aanwezigheid van digitale schermen, vergroten we het bewustzijn over de invloed van ons individuele wereldbeeld op moeilijke onderwerpen zoals vooroordelen, racisme en discriminatie. Zo komen we hopelijk dichterbij een constructieve manier van het verbreken van onze gesloten informatie bubbels.
“Zo komen we hopelijk dichterbij een constructieve manier van het verbreken van onze gesloten informatie bubbels.”
Het woord “dichterbij” geeft die laatste zin meer realiteitswaarde, want die informatiebubbels zijn ontstaan uit een behoefte. Ze werden en worden actief gecreëerd en gesponsord en dat proces zal niet stoppen. Op facebook is het een bekend verschijnsel en zelfs onderdeel van het grote succes. Bij kranten is het niet veel anders. De gecreëerde informatiebubbel en het lezerspubliek beïnvloeden elkaar. De doelgroep koopt het nieuws dat hen meer aanspreekt en de nieuwsmedia verliezen hun doelgroep als ze niet aan de verwachtingen voldoen. Ook wie alles op google opzoekt, krijgt vooral gepresenteerd wat google beter acht voor de persoon aan het toetsenbord. De grootste sturende invloed hierbij is de afnemer, die met graagte de oogkleppen opzet om zich te concentreren op het zijne. De interesses zijn normaal gesproken niet breder dan dat. Het is ook niet mogelijk om de status van alwetendheid te bereiken en dus kan alleen intelligente filtering ervoor zorgen, dat we onze beperkte capaciteit ten volle kunnen inzetten voor de zaken die er voor ons toe doen. Vooral in tijden van uitgebreide wereldwijde communicatie moeten en willen we een groot deel van de filtering uit handen geven. Hierdoor stellen we ons wel open voor manipulatie en ook daar wordt bewust en onbewust aan gewerkt, en dat gaat verder dan de meeste mensen zich bewust (willen) zijn. We hebben vaste gewoontes om ons leven te vergemakkelijken en maken alle keuzes niet zo bewust als we (willen) geloven dat we doen. We willen niet alles weten wat er te koop is, maar daardoor weten we ook niet wat buiten ons blikveld past en, erger nog, we zijn ons de effecten niet bewust. Als iemand na onderzoek doorheeft hoever de onbewuste invloeden reiken, ontstaat in eerste instantie al snel het ideaalbeeld van het doorbreken van de informatiebubbels, maar dat behoort niet tot de mogelijkheden en, zelfs als het zou lukken, zouden de effecten als ongewenst worden gezien. Waar we wel aan kunnen werken is een groter bewustzijn, zodat mensen wat vaker het gebied buiten hun geliefde bubbels verkennen en kijken of er meer is waar ze zich bij aan zouden willen sluiten. Soms betekent dat alleen dat ze de ene bubbel verwisselen voor de andere, maar het zou prettig zijn als ze zich daar in ieder geval meer bewust van zijn.
Kleine toevoeging: om bewustzijn hiervan te creëren of te vergroten is het dus van belang om niet alleen te wijzen op het feit, maar ook om uit te leggen dat de personen daar zelf voor kiezen en dat zullen blijven doen (ook als ze eenmaal doorhebben in welke mate ook zij erdoor beïnvloed zijn).
Het enig echt relevante inzicht uit het artikel lijkt mij zo ongeveer het (bepaald niet nieuwe) idee dat je een beter zicht op de waarheid krijgt door berichtgeving uit verschillende informatiebronnen over hetzelfde onderwerp te vergelijken. Die boodschap is vervolgens voor een gehoor als NieuwWij op smaak gebracht met kreten als “bewustzijn” en “identiteit”. Het “experiment” is overigens ook gemakkelijk om zelf te doen.
Leg simpelweg maar eens een paar dagen de Telegraaf, de Volkskrant, en het NRC naast elkaar op spraakmakend nieuws. Durfals kunnen GeenStijl en NieuwWij in de mix opnemen.
Je ziet verschil in onderwerpkeuze, in invalshoek, toonzetting, redactionele behandeling, en nuance. Als je dat eens gezien hebt dan laat je dat nooit meer los. Niet hoogdravend, wel erg nuttig. Goed dat ook aan journalisten in opleiding wordt uitgelegd. Onthutsend dat ze dat (als journalist in spe) niet uit zichzelf snappen, maar vooruit. Beter dit dan niets.
Een basisprincipe van (goede) journalistiek is b.v. hoor en wederhoor. Precies om reden van waarheidsvinding. Lang niet altijd toegepast want het is veel goedkoper om simpelweg een Reuters persbericht te kopiëren en beetje op te leuken.
Het is een feit dat mensen niet meer willen betalen voor journalistiek als ze op het Internet (denken ze) ook gratis kunnen krijgen. Bovendien, als je probeert iedere dag het NRC van voren tot achteren te lezen (en je achtergrondkennis over de onderwerpen op te frissen) zal je erachter komen dat je je geen (andere) hobbies meer kan veroorloven.
Bovendien is lezen van het NRC niet zozeer ontspanning als wel _werk_. Waar je De Telegraaf in ca. 5 min. kan lezen (je leest de koppen en weet dan al 85% van wat er in staat) zal je dat met het NRC niet lukken. Het marktaandeel van het NRC was al beperkt en wordt niet groter (als ik me niet vergis).
Je zal als journalist dus zowel goedkoper, simpeler, als _gewilder_ nieuws moeten produceren.
Het interessante is dat wie als leek zelf probeert op Internet de werkelijk bronnen (verslagen uit de eerste hand, foto’s, video’s, wetenschappelijke artikelen, rapporten van officiële instanties) te vinden pas goed ervaart hoe lastig en tijdrovend het is om uit die waaier van berichten een coherent, helder, en waarheidsgetrouw beeld te destilleren.
Bovendien zal men al snel overdonderd worden door alle ruis (opinies die niet altijd gemakkelijk als opinie te herkennen zijn omdat ze claimen “de waarheid” te verkondigen) die via het kanaal Internet binnenkomt.
Google maar eens op “flat earth theory”, “hollow earth theory”, “rational Pi”, “perpetuum mobile” en aanverwante waanzin. Lees de discussies en probeer de waanzin aan te tonen. Dat geef je snel op.
Voor wie er niet in getraind is om opinies in principe met een vijandige blik te beschouwen, agressief tracht mening van feit te onderscheiden en altijd gaat naar bewijsvoering en verificatie, een hopeloze taak. Niemand kan zoveel energie steken in wat niet zijn hoofdtaak is. Daarom kiezen mensen een nieuwsbron die ze vertrouwen en die de filtering voor hen doet. En ziedaar: de nieuwsbubbel.
Iedereen die zelf onderzoek gedaan heeft zal dit beeld herkennen. Het laat ook zien dat het niet vreemd is dat journalistiek en inlichtingenwerk dicht bij elkaar liggen.
En jawel, dat produceren van gewild nieuws lijdt al snel tot nieuws op basis van groepsconsensus. Dat geeft de nieuwsbubbel zijn kleur.
Zo’n nieuwsbubbel is een begrijpelijke en rationele keuze. In dat opzicht ben ik het wel eens met Abdu’r-Rahman. Helaas maakt zo’n bubbel je wel kwetsbaar voor waanideeën. Zoals wanneer je je nieuws van het Internet (en b.v. in de VS van nieuwsshows) haalt.
De beste (en enige) remedie blijft: voor een beperkt aantal zaken die er toe doen meer dan 1 krant lezen, en je goed realiseren dat je weinig weet als je dat niet doet.
Ik word langzamerhand een beetje moe van al dat gepraat over de nieuwsbubbles en andere bubbles waar wij in zouden verkeren. Het is altijd al zo geweest dat soort soort zoekt: rijken gaan vooral met andere rijken om, armen met andere armen, protestanten met protestanten, linkse rakkers met andere linkse rakkers, rechtse ballen met andere rechtse ballen etc.
De tijd dat je als protestant naar de NCRV keek en luisterde, lid was van het CNV, de Trouw las, ARP of CHU stemde en je kinderen naar het Christelijk Nationaal Onderwijs stuurde ligt nog maar kort achter ons. Het enige nieuwe aan Facebook en andere sociale media is dat er een computeralgoritme is dat automatisch reageert op wat je typt en wat je opzoekt. Aan de andere kant is het mooie van internet dat je alles kunt opzoeken wat je wilt. De ene keer kun je op natuursites kijken, de andere keer op politieke en weer een andere keer op sites voor fietsers, motorrijders, luchtvaartenthousiasten etc.