“De uit Suriname afkomstige hindoe leeft ruim vijftig jaar in Nederland en is amper zichtbaar”

“Wij willen hindoes en journalisten met elkaar verbinden, zodat de toekomstige generatie hindoes vol zelfvertrouwen kan deelnemen aan de Nederlandse samenleving. Veel kinderen en jongeren zijn terughoudend over hun hindoe-identiteit. Hier willen we verandering in brengen, zodat ze met trots kunnen duiden dat ingeburgerde termen zoals yoga, karma en mantra uit hun eeuwenoude beschaving stammen,” betoogt initiatiefnemer en programmamaker Mahesvari Autar in haar inleiding.

De aanleiding voor een goed gesprek kwam voort uit de eenzijdige, negatieve berichtgeving over de opening van de Rām mandir in de Indiase stad Ayodhya op 22 januari 2024. Hindoes menen dat er sprake is van een simplistische weergave van historische feiten en dat er in zijn algemeenheid een heersende negatieve beeldvorming is in de media over hindoes. Daarom luiden hindoes de noodklok, een interventie is dringend nodig!

Op basis van petities, steunverklaringen van landelijke en lokale hindoe-organisaties, sociale media reacties en in afstemming met Hindoe Raad Nederland is de stap genomen om een veel breder gesprek te voeren en niet enkel te concentreren op één gebeurtenis. Er is een discoursanalyse uitgevoerd door de werkgroep ‘Hindoes in de Media’ door tientallen nieuwsberichten over hindoes te analyseren. Hier vloeien vier hoofdthema’s uit voort die aan vier dialoogtafels worden besproken om uit te zoeken wat er precies ontbreekt aan de berichtgeving over hindoes in de media. De vier thema’s zijn:

1. Beeldvorming van de hindoe-beschaving en historie
2. Impact van woordkeuze en taalgebruik bij hindoes in Nederland
3. Beeldvorming bij berichtgeving over de Indiase democratie/politiek
4. Polarisatie tussen hindoes en moslims in Nederland voorkomen

Door haar jarenlange ervaring als oprichter van interreligieus en intercultureel platform NieuwWij is professor Manuela Kalsky de meest geschikte dagvoorzitter om de dialoogbijeenkomst te modereren.

Dagvoorzitter Kalsky trapt af met de vraag hoe het gesteld is met de representatie van hindoes in de media. Haar krachtige betoog over luisteren naar elkaar en openstaan voor elkaars ideeën, gedachten, standpunten en argumenten resoneert met de aanwezige deelnemers.

“We leven in een geglobaliseerde wereld, waarin alles met alles verbonden is.” Prof. Kalsky benadrukt het niet ontkennen van verschillen, maar wel proberen om mensen met elkaar te verbinden. “Spreek als journalist niet over mensen, maar mét mensen en verbindt de verschillen, anders geeft het spanningen.”

In de media is de aandacht voor hindoes, in het bijzonder voor de hindoe-spiritualiteit, ondervertegenwoordigd. Waarom zijn hindoes amper zichtbaar in de media? Hindoes hebben behoefte aan beeldvorming gebaseerd op gedegen kennis van het hindoeïsme, zegt Kalsky. Daarom is het zaak dat hindoes en journalisten zich met elkaar verbinden, zodat het hindoeïsme in de media beter voor het voetlicht wordt gebracht.

Het gesprek tussen journalisten en hindoes wordt ingekaderd met twee keynotes. De basiskenmerken van wat het hindoeïsme is worden uitgelegd door professor Sharda Nandram, hoogleraar Hindoe-spiritualiteit en Samenleving aan de Vrije Universiteit Amsterdam.

Ze legt de verschillende basiskenmerken van het hindoeïsme uit. Zo kent het hindoeïsme geen oprichter en geloven hindoes in het principe van wedergeboorte, ofwel de karmische cyclus. Dat alles met elkaar verbonden is en dat diversiteit eerder de norm is dan een uitzondering. Deze basiskenmerken bestaan naast elkaar aan de hand van een enorme variatie tussen denkrichtingen die oraal, schriftelijk en doorleefd door traditie van generatie op generatie worden overgedragen.

Nandram concludeert dat het hindoeïsme een verzameling is van tradities die ontstaan zijn in India en die zich verspreid hebben over de wereld via de mensen die zijn geëmigreerd. “Hindoes hebben in de nieuwe leefomgevingen waarin ze kwamen hun eigen uiting gegeven aan het belevingsaspect en het hindoeïsme doorontwikkeld”.

Nandram vraagt zich af hoe de journalistiek überhaupt omgaat met verhalen over het hindoeïsme, de symbolen, rituelen en ceremonies. Staan journalisten voldoende stil bij het feit dat hindoes ook behoren tot hun consumentengroep? De uit Suriname afkomstige hindoes leveren inmiddels drie generaties lang hun bijdrage aan de samenleving. Voor hen is Nederland hun thuis geworden. De hindoes die rond 1975 uit Suriname zijn gekomen, leven al vijftig jaar in Nederland. “Schrijven voor of over hindoes vereist een inclusieve benadering. Deze moet de heiligheid erkennen die aan verschillende aspecten van het hindoeïsme wordt toegeschreven.”

De tweede keynote wordt verzorgd door Sanne Breimer, journalist en trainer in inclusieve en oplossingsgerichte journalistiek. Zij legt het belang van representatieve journalistiek uit. “Als journalisten weinig kennis hebben van de hindoegemeenschap in Nederland en er is een nieuwsaanleiding om ‘iets met hindoes’ te doen, dan wordt er al snel voor een cynische invalshoek gekozen, in Nederland vaak verward met kritische journalistiek.”

Uit onderzoek blijkt dat als mensen zich niet herkennen in de berichtgeving ze zich eerder afsluiten van belangrijke informatiekanalen en eerder hun heil vinden in het vacuüm dat ontstaat tussen kwaliteitsjournalistiek en oppervlakkige, niet representatieve berichtgeving. Conflicten worden in de media uitvergroot met polarisatie tot gevolg. Mensen die zich hierin niet herkennen, haken teleurgesteld af. “De cyclus van deadlines, vooroordelen en cynisme levert behalve het vacuüm voor opportunisten ook halve waarheden op,” aldus Breimer. Kortom, het belang van goede representatie is direct gelinkt aan het voortbestaan van onze democratie.

Een ander belangrijk punt dat Breimer aansnijdt is dat grotendeels de redacties homogeen zijn qua samenstelling. De discussie over gebrek aan representatie wordt al decennialang op dezelfde manier gevoerd en nog altijd stellen redacties dat ‘talent en expertise van kleur’ moeilijk te vinden zijn. Met als gevolg dat er weinig contact is tussen journalisten en gemeenschappen van religieuze stromingen. Het is daarom voor journalisten belangrijk om in contact te komen met de gemeenschappen waarover ze berichten, ook als er problemen zijn. Geef genuanceerde verhalen aan de lezer, kijker of luisteraar. Kom met positieve, opbouwende berichten om polarisatie tegen te gaan. Sociale media en de talkshows op televisie benadrukken vaak verschillen tussen mensen, gemeenschappen, culturen, terwijl er juist behoefte is aan verdieping om nader tot elkaar te komen.

“Gemeenschappen die traditioneel minder in het nieuws naar voren komen, zoals de hindoegemeenschap, kunnen journalisten wijzen op wat er wel goed gaat en hoe er wordt bijgedragen aan de samenleving op een positieve manier zonder ieder jaar opnieuw te worden gevraagd voor een quote over de jaarlijkse Holi en Divali viering,” aldus Breimer.

Na de bevlogen keynotes gaan de deelnemers uit elkaar om aan vier dialoogtafels het gesprek verder met elkaar te voeren. De tafelgesprekken vormen het hart van het programma. Aan elke tafel zit een deeldagvoorzitter met een journalistieke antenne.

Aan de gesprekstafel van Carmen Fernald, hoofdredacteur Levensbeschouwing en Caribisch Netwerk bij de NTR, gaat het gesprek over de beeldvorming over de hindoebeschaving en de historie ervan. “Corrigeert iemand wel eens verkeerde berichten over het hindoeïsme in de media?” Voorzitter Dowlatram Ramlal van Hindoe Raad Nederland zegt dat hij dat regelmatig doet. Naar aanleiding van verslaggeving over de Rām mandir in India is er een persbericht namens de raad verstuurd. Een deelnemer merkt op dat de Nederlandse media een eurocentrische blik hebben. Ook in het onderwijs kan de informatievoorziening over hindoes en het hindoeïsme beter en genuanceerder. Een deelnemer vraagt zich af of de journalistiek daadwerkelijk interesse heeft in het hindoeïsme. Rituelen, hoogtijdagen worden amper met kennis van zaken beschreven. Waar is de diepgang? Opvallend is dat alternatieve media eerder doen aan genuanceerde berichtgeving dan de grote landelijke media en de publieke omroep.

Aan de gesprekstafel onder leiding van Madhu Mathoera, expert diversiteit, gelijkwaardigheid en inclusie komt taalgebruik van journalisten over hindoes en het hindoeïsme in Nederland aan bod. De woordkeuze geeft vaak blijk van onwetendheid. “Verdiep je in een onderwerp voordat je erover bericht als journalist,” zegt een deelnemer. “Check de feiten, je bronnen. Doe ook meer aan hoor en wederhoor.” De deelnemers hebben het ook over negatief taalgebruik. Als voorbeeld wordt de Indiase premier Narendra Modi genoemd. Hij wordt als hindoenationalist of fundamentalist afgeschilderd. Waarom vragen de hindoes zich af. “Krijgt een nieuwsbericht dan zo meer aandacht?” Of is het bedoeld om het nieuws te ‘verkopen’? Er is onbegrip waarom bepaalde termen gebruikt worden door journalisten om het nieuws te duiden.

Journalist en mediastrateeg Hadjar Benmiloud is deeldagvoorzitter van de dialoogtafel met als thema ‘hoe voorkom je de polarisatie tussen moslims en hindoes in Nederland?’. “Belangrijk is dat mensen zich in elkaar verdiepen’, merkt een deelnemer op. ‘Mensen van kleur moeten elkaar vasthouden.’ Een deelneemster werkt als hulpverlener in buurten en spreekt over sociale cohesie op wijkniveau. ‘Politici en ook journalisten zijn zich er te weinig van bewust dat het echte leven zich afspeelt in de buurten, de wijken.”

Er wordt gesproken over de eenzijdige berichtgeving over bepaalde wijken, ofwel achterstandswijken in Amsterdam en Den Haag. Het draagt bij aan een ‘toxische beeldvorming’ over de wijken. Iemand oppert om “eigen tafels te bouwen” voor dialogen, voor gesprekken over beeldvorming, over misverstanden in berichtgeving over hindoes, over moslims. Iemand anders vraagt zich af: “In hoeverre zit de journalistiek in zijn eigen bubbel?”

De dialoogtafel van deeldagvoorzitter Roshnie Phoelsingh, journalist en communicatieadviseur, bespreekt de berichtgeving over India als grootste democratie en de politieke koers van de Indiase premier Modi. Deelnemers vinden dat er weinig oog is voor India als land in nieuwsverhalen en de link met de diaspora. Het is wenselijk om geen ‘incidentenjournalistiek’ te bedrijven, wat vaak wel het geval is. Zo worden andere perspectieven over de Indiase politiek niet genoemd en dit wordt ervaren als een groot gemis om verhalen nog beter te duiden. Zoals de populariteit van premier Modi als leider op wereldschaal. Datagedreven journalistiek kan helpen bij het bevorderen van betere verhalen.

Na afloop van de gesprekken komen journalisten en hindoes weer samen om de oogst van de gesprekken samen te vatten. De deeldagvoorzitters delen de opgehaalde conclusies en aanbevelingen met de zaal.

Aanbevelingen voor de journalisten: verleg de focus van incidenten of opiniërende journalistiek naar meer datagedreven nieuwsberichten. Journalisten doen er goed aan om zich te verdiepen in het hindoeïsme voordat ze erover berichten. Kies niet voor de makkelijke weg van spraakmakende quotes of clickbaits. Voorkom journalistieke luiheid door in gesprek te gaan met hindoes en vraag proactief om feedback. Maak een kaartenbak met goed geïnformeerde hindoes, van mensen met kennis van zaken en raadpleeg dit netwerk bij berichtgeving over hindoes en het hindoeïsme.

Aanbevelingen voor de hindoes: ga in gesprek met andere hindoes over de beeldvorming van het hindoeïsme en hoe evenwichtige representatie over de hindoegemeenschap aangekaart kan worden bij redacties of omroepen. Doe aan onderzoek door mediaberichten te analyseren en bij feitelijke onjuistheden redacties aan te schrijven. Er ontbreekt veel kennis en bewustzijn over het hindoeïsme, over hindoeïstische rituelen en gebruiken bij journalisten. Dit betekent dat de gemeenschap er zelf ook meer over moet berichten. De hindoegemeenschap moet zichtbaarder worden en uit haar eigen schaduw treden. Dit kan bereikt worden door verbinding te zoeken met mensen die geen hindoe zijn, maar wel met hindoes en het hindoeïsme sympathiseren.

De avond wordt afgesloten door de heer Dowlatram Ramlal, voorzitter van Hindoe Raad Nederland. Hij heeft veel goede indrukken opgedaan en zegt toe alle opgedane kennis en informatie te delen met andere raadsleden. De Hindoe Raad Nederland is nu aan zet om in actie te komen door bijvoorbeeld een database aan te leggen waar journalisten uit kunnen putten. Een database bestaande uit feiten, cijfers en achtergrondinformatie over religieuze en culturele uitingen, geschriften, rituelen, tempels en diverse inzichten en stromingen binnen het hindoeïsme.

Nationaal coördinator tegen Racisme en Discriminatie Rabin Baldewsingh complimenteert werkgroep ‘Hindoes in de Media’. Hij vindt dat de dialoogbijeenkomst uitstekend is verlopen en dat het een opmaat is naar nog meer initiatieven en bijeenkomsten.