Een preek voor eigen parochie? Doe goed, zoek recht!

In de praktijk van alledag is het al moeilijk genoeg om in je eigen kringetje gehoor te geven aan wat er van je gevraagd wordt. Maak je je cirkel van betrokkenheid groter, ga je je met dingen bemoeien buiten je eigen omgeving, dan neemt je cirkel van invloed alleen maar af.

Was solidariteit met de Derde wereld eind vorige eeuw nog ‘in de mode’, nu lijkt dat een soort ‘vergeten groente’ en vinden we het al heel wat als we een geel-blauwe vlag uithangen wegens een oorlog in Europa. Vluchtelingen uit Oekraïne opvangen verdient alle steun en respect – maar waarom is het zoveel makkelijker om dáár medewerking voor te krijgen dan voor mensen die gevlucht zijn uit andere landen en om andere redenen? Zijn we in feite niet allemáál “gelukzoekers?”

We mogen onze ogen niet sluiten voor de gevolgen van ons eigen gedrag, bijvoorbeeld voor het milieu en voor mensen van wie hun woongebied onleefbaar wordt gemaakt door klimaatverandering. Buiten ons eigen kringetje zijn er zóveel anderen die in nood verkeren dat we onszelf willen beschermen.

We denken vaak ons te moeten beperken tot het hier-en-nu. Toch vraagt de Heer van ons om die grenzen te doorbreken, om mensen en hun noden toe te laten in ons hart. Doe goed, zoek recht!

Toen ik deze zomer met mijn rugzak op pelgrimage was van de Franse grens door Italië naar Assisi, kwam ik zelf bij anderen op hun pad. Dorstig en hongerig, op zoek naar onderdak, liefst een douche, en eigenlijk ook wat aanspraak. Ik kwam soms bij mensen die daar op ingesteld waren (een Bed & Breakfast) maar ook vroeg ik of ik mijn tentje kon opzetten aan de bewoners van een willekeurige boerderij.

Mensen moesten dan even wennen aan het idee – maar hielpen vrijwel altijd – of ze deden niet ópen, soms ging er snel een raam dicht, ook dat kwam voor. En ik realiseerde me toen dat ik zelf in mijn dagelijks leven lang niet altijd zin heb om me te laten onderbreken. Laat staan dat ik iedereen die iets van mij wil als “Christus zelf” zou willen of proberen te herkennen.

Hoe kun je tegemoetkomen aan al die mensen die een beroep op je doen? Dat vraag ik mij af als ik de ongemakkelijke Bijbellezingen van vandaag tot me door laat dringen.

Er lijkt nogal veel verwacht te worden van ons onderscheidingsvermogen. Heeft u dat gevoel ook? Dat het wel erg véélgevraagd is? En dat je toch dicht bij huis zult moeten beginnen? Misschien is er een manier om die cirkel toch groter te maken dóór hem te verkleinen.

Ik wil die oplossing met u verkennen door een voorbeeld van een kerk die probeert te luisteren, of daarnaar streeft, en dan verbinden met de lezingen van deze gebedsweek voor de eenheid.

Sta me toe iets te zeggen over Paus Franciscus, een film van hem op YouTube die heet ‘The Letter’, de brief.

In deze film zien we het effect van een kerk die probeert te luisteren. Ik zeg niet dat we er als kerk goed in zijn, maar een kerk die probeert te luisteren. De Paus nodigt persoonlijk met een brief een paar mensen uit de wereld uit om hem te komen vertellen wat de klimaatverandering in hun leven concreet aanricht. Niet mensen uit zijn eigen kerkgenootschap, nee: een jong hindoe meisje uit India die klimaatactivist is, en die nog nooit van een paus heeft gehoord; wetenschappers die de schade aan het koraalrif in kaart willen brengen, een stamhoofd van de Amazone-indianen.

Hij strijdt tegen commerciële ontbossing in het regenwoud, voor hem is dat geen bron van inkomsten maar: zijn huis, een heilig huis. Hij wordt geïntimideerd en mishandeld door het bedrijf van de houtkap. En hij vertrekt met een enorme verentooi op zijn hoofd met het vliegtuig naar het Vaticaan.

Daar komt ook een jonge man uit Senegal, een jonge moslim. Hij vertelt hoe zijn vrienden wanhopig hebben geprobeerd de Middellandse Zee over te steken, in wrakke bootjes, uitgebuit door mensenhandelaren. Zij “vluchten” niet voor een burgeroorlog of dictatuur maar trekken weg van hun land dat onleefbaar wordt door woestijnvorming. Eerst naar de grote stad, maar als daar hele wijken in zee verdwijnen door stijging van de zeespiegel, trekken ze verder naar Europa. En degenen die de overtocht overleven worden hier dan buitengesloten als “gelukzoekers”. Dit werelddeel sluit zijn ogen en zijn grenzen.

Terwijl Arouna Kandé in het Vaticaan is, in gesprek met het meisje uit India en het stamhoofd uit de Amazone en de paus en de geleerden, krijgt hij op zijn telefoon een bericht over nog een bootje dat verongelukt is. Dat er nog meer vrienden van hem zijn verdronken…

Natuurlijk snappen we dat Arouna uit Senegal en het stamhoofd uit de Amazone begrijpen wat recht zoeken is. Maar wat hebben we met hen te maken?

In die film ‘The Letter’ wil Franciscus twee dingen doen. Ten eerste wil hij naar hun verhalen luisteren. Voor een kerk die gewend is om haar boodschap uit te dragen over de wereld nogal een omkering. Vervolgens ontstaat er daar, met die tien mensen, verbroedering. Een klein kringetje van grote betrokkenheid.

Ze leven zich in in elkaars situatie. Dat overschrijdt alle grenzen van taal, cultuur, religie en noem het maar op. En dan blijkt wat kerken, zoals die van u en mij, te bieden kunnen hebben:

Kerken hebben niet de macht die de politiek heeft (als die haar best doet). Kerken hebben niet de kennis van de wetenschap. Maar als een kerk luistert, echte verbindingen aangaat, persoonlijke, intieme verbindingen buiten haar eigen kringetje en ook zelf consequenties verbindt aan deze boodschap, dan kan er iets worden opgebouwd wat nieuw is en wat invloed heeft, wereldwijd!

Het kan alleen níet als je uitsluitend wilt omgaan met mensen die net zijn als u en ik. En als we alle ‘anderen’ verketteren of willen overtuigen van ons gelijk en onze levensstijl. We zullen ons moeten laten ráken. Laten onderbreken. En beseffen dat degene die jou iets komt vragen, nooit gelegen komt.

En hij zal ook niet makkelijk te herkennen zijn. Hij lijkt niet op onszelf. Als u en ik onze schaapjes op het droge hebben, dan zal degene die buiten de boot valt zich anders gedragen en er ánders uitzien dan wij.

Juist in het aangaan van persoonlijke contacten met ánderen, mensen van buiten onze eigen kerk of kring of levensstijl, schuilt de kracht van de Heer. Hij komt niet óm een kerkgenootschap op te bouwen. Hij komt om met alle mensen op de wereld een “tempel” op te bouwen, waar God woont door zijn Geest. Steen voor steen. Met Christus zelf als de hoeksteen, inderdaad, als de hoekstéén, niet als uitsmijter!

Als we onze ogen niet sluiten voor onrecht, maar ons laten ráken door de nood van anderen, dan heeft dat consequenties voor ons gedrag, voor onze levensstijl, voor ons geloof. Want zo’n tempel is niet het soort “kerk” waar het gaat om offers om wierook, gewoontes hoe we het hier altijd doen en belangen van deze of gene groep. Dan gaat het er niet om in welk gebouw of dat de financiën op orde zijn, om richtingen, om vergaderingen…

We mogen met het opbouwen van Christus’ tempel meedoen, overal waar we met mensen in aanraking komen. In onze eigen geloofsgemeenschappen. Maar ook in de buurt. Op het werk. Op straat. En steeds zal het beginnen met: luisteren, ons openstellen voor individuele mensen die op ons pad komen. Ongeacht hun huidskleur, hun gedrag, hun opvattingen en wat al niet. Verbindingen aangaan en niet wegkijken. Onze bijdrage leveren wanneer we voelen dat dat is wat er nu, hier, in deze situatie, van ons gevraagd wordt.

Moet je je eens voorstellen dat we dát met heel veel mensen doen. Dan is er zeker effect.

Doen we het juist met veel geschreeuw en alleen maar met mensen die op onszelf lijken? Dan zullen we alleen op onszelf effect hebben: een preek voor eigen parochie, een bevestiging van het eigen gelijk.

En wat als er maar heel weinig mensen zijn die het goede doen? Wat als het allemaal maar heel weinig en klein lijkt? Ook dan kan er toch een effect zijn door het voorbeeld dat er van uitgaat. Want ook wij zijn immers geïnspireerd door het voorbeeld van anderen. Door het voorbeeld van Christus Jezus. En we mogen bidden dat de Heilige Geest ons daarin versterkt en bemoedigt. Amen.