Aan het lijntje houden

Dat internet een nieuw collectief ik-gevoel geeft, kan ik nog wel navoelen. Je staat wereldwijd in verbinding met een vroeger ongekende bron van feitenkennis. Maar Facebook is opdringerig. Je wordt gedwongen vele mensen als je ‘vriend te beschouwen’. Het woord ‘vriend’ wordt hier sterk gereduceerd in betekenis. Het gaat bij Facebook en concurrerende systemen om kwantiteit, niet om kwaliteit. Ik noem niet gauw iemand een vriend of vriendin. En ik vind het altijd heel bijzonder als een ander mij zijn of haar vriend noemt. Tegenwoordig moet je soms ook nog vermelden dat je met die vriend of vriendin niet het bed deelt. Dat geeft volgens mij aan vriend en vriendin ook een beperkende betekenis die eigenlijk dwars staat op het begrip vriendschap. In vriendschap heb je in beginsel geen verplichtingen aan elkaar. Je bent vrij. Je legt jezelf eventueel verplichtingen op die voortkomen uit deze vriendschap. Vrienden maak je niet, maar je krijgt ze. Ze komen als het ware uit de hemel vallen. Zakenvrienden en politieke vrienden zijn meestal geen echte vrienden. Belangen over en weer spelen daar een te grote rol.

Ik heb geen zin om via Facebook ontelbare ‘vrienden’ te hebben. Dat collectieve wij-gevoel dat vanuit het internet ontstaat, is een zakelijk ‘wij’. Je maakt gebruik van ieders kennis, want samen weten we inderdaad veel. Het is een tamelijk oppervlakkig wij. Ik ben het eens met Melanie van Oort-Hall die schrijft: “Hoewel Facebook is bedoeld om mensen met elkaar in contact te brengen, doet het veelal het tegenovergestelde. Gebruikers zitten in hun eentje uren achtereen achter hun bureau in een poging geestige, creatieve tekstjes te schrijven over hun dagelijks leven dat iedereen kan zien… Men neemt niet langer de tijd om met vrienden en familie rond de tafel te zitten, te praten over alles, van godsdienst tot politiek, een maaltijd te delen of zelfs een knuffel… Het is waar dat Facebook mensen op deze wereld met elkaar verbindt. Maar zijn ze daarmee echt met elkaar verbonden? In feite vergroot Facebook door de mimetische besmetting op mondiaal niveau het gevaar van een gigantische ‘verbroken verbinding’.” ‘Mimetisch’ betekent dat kennen en begeren door imitatie aan elkaar worden doorgegeven. Kortom, we worden door Facebook aan het lijntje gehouden.

Ook ‘online’ zijn beperk ik enigermate. ’s Zondags raak ik meestal de computer niet aan. Anders verliest die dag zijn eigen kleur. Het gaat mij die dag om een ander wij-gevoel dan dat van een werkgemeenschap.

Deze maand begint de veertigdagentijd, een tijd van bezinning en inkeer ter voorbereiding van Pasen. Misschien leg ik in deze tijd de computer wel vaker stil om zo te ontkomen aan de bekoring te doen wat iedereen doet en bevrijd te worden van vriendschappen die als puntje bij paaltje komt wel eens die met een Judaskus zouden kunnen zijn.