Als het stof van de gebedsmatjes opdwarrelt

Shyma is een in Nederland opgegroeide Egyptische die teruggekeerd is naar haar tweede thuis. Ze doceert Engels op een privéschool en is daarmee niet helemaal representatief voor de gewone Egyptenaar dus. Maar haar relaas blijkt niet op zichzelf te staan.Terwijl de Moslimbroederschap in recordtempo alle belangrijke posten binnen ministeries, provinciebesturen, lokale overheden, maatschappelijke organisaties, adviesraden, toezichtcommissies, de politie, het onderwijs, gezondheidszorg en vrijwel elk ander belangrijk orgaan van het land inneemt en daarmee een steeds duidelijker politiek-sociaal stempel op het land drukt, is er een steeds grotere groep voornamelijk jonge Egyptenaren die zich expliciet tegen de religieuze dominantie afkeert.

Had pakweg vijf jaar geleden vrijwel nog niemand van agnosticisme gehoord en vroeg een term als ‘atheïst’ om een grondige uitleg – formeel kende Egypte twee jaar geleden één zelfverklaard atheïst! – nu spreek ik de ene na de andere vriend en vriendin die zich agnost of rondweg ongelovig noemt. Zoals Dina Magdy; op haar ID-kaart moslim, maar in werkelijkheid agnost die vrijheid van geloof, voedsel, drank en seksuele voorkeur predikt, ook al heeft ze gewoon een vriendje. Door haar korte krulhaar en enigszins Koptische looks wordt ze door velen aangezien als christen. Wanneer haar door taxichauffeurs of verkopers naar haar religie gevraagd wordt, noemt ze zichzelf regelmatig zo. Gewoon om de reacties te testen. Ze is geschrokken door de discriminatie die christenen dagelijks ondergaan. Andersom komt echter ook voor. Zo wordt in de hippe bars en cafés op het Caïreense eiland Zamalak iedereen geweerd die een hoofddoek draagt. Eenmaal binnen in een van de bekendste Italiaans restaurants van de stad besloten de prominente Koptische activist Marianna Kerolos en haar vriend daarom allebei een hoofddoek op te zetten. De restauranthouder en het personeel konden er niet om lachen, maar zowel onder de christelijke, islamitische als seculiere jeugd kon de actie op veel bijval rekenen.

Dina behoort tot de gegoede middenklasse, ze is hoogopgeleid en groeide op in een progressief gezin. Ook zij is niet representatief dus. Maar de opkomst van het agnosticisme en de notie dat religie eerder een persoonlijk dan een publiek fenomeen zou moeten zijn sijpelt langzaam in alle lagen van de samenleving door. Was relatief ongeloof tot voor kort iets van de spaarzame linkse-intellectuelen nu vind je het openlijk op straat, vooral onder op ID-geregistreerde moslims, zo vertelt een andere vriendin Dina Eskander mij. Zij is Kopt en noemt zichzelf religieuzer dan haar eigen ouders. Haar zus is echter atheïst. Haar vrienden zijn alles en niets tegelijk. Religie is niet alleen een politieke splijtzwam, zij doorklieft nu ook families en gezinnen. Dochters protesteren tegen de Moslimbroederschap terwijl hun vaders fanatieke aanhangers zijn, vrouwen stemden tegen in het constitutionele referendum terwijl hun echtgenoten voor de nieuwe grondwet (en daarmee een islamitischer Egypte) waren, kinderen zijn vromer dan hun ouders of vallen juist van hun geloof af. Mijn vriendin Safiya krijgt dagelijks van haar oma te horen dat ze haar hoofddoek af moet doen omdat ze anders nooit aan een man zou komen, terwijl haar progressief-islamitische vriendin Hanna juist te horen krijgt dat ze zonder hoofddoek nooit een eerbare huwelijkskandidaat vindt.

De strijd tussen Salafisten, Moslimbroeders en de liberale oppositie om de nieuwe koers van Egypte is de huiskamers binnengeslopen. Daar dwarrelt het stof op van de Korans en gebedsmatjes en dwarrelt het neer op Mariabeeldjes en rozenkransen. De grootste revolutie in het hedendaagse Midden-Oosten is een sociale revolutie. Sterker nog: zij is een persoonlijke revolutie, een strijd om een eigen identiteit, een persoonlijk geloof, of juist het recht op een totale afkeer daarvan.