Balanceren in openheid

“Jij moet mee naar de wc en ik wil dat de deur openblijft!” De toon waarop ze dit tegen me zegt duldt geen tegenspraak. Dus ga ik mee en laat de deur op de kleinst mogelijke kier en posteer me ervoor met mijn rug naar de deur. “Nee, verder open en ik wil je kunnen zien.” Beschroomd draai ik me om, open de deur wat verder en blijf met mijn gezicht richting wc staan. Ik zie hoe ze onder haar rok grabbelt en haar grote witte onderbroek naar beneden trekt. Ze gaat zitten en glimlacht tevreden wanneer er van alles in de toiletpot valt.

Dit tafereel speelde zich af op een gesloten afdeling voor demente(rende) senioren in een verzorgingstehuis waar ik als vrijwilliger bij activiteiten hielp. Deze mevrouw leefde grotendeels in haar eigen wereldje, dat als een verdwaalde luchtbel door wat de realiteit genoemd wordt, zweefde. Haar openheid was vaak zodanig groot, dat ze respectvol in bescherming genomen moest worden.

Een ander zijn behoefte zien doen en wachten totdat je moet helpen met billen afvegen en kleding fatsoeneren, te beginnen bij de onderbroek. Dat is behoorlijk intiem en confronterend. Hoe ruimdenkend ik mezelf ook inschat, in deze situatie voelde ik behoorlijk wat gêne. Er werd een appèl gedaan op mijn integriteit en vertrouwelijkheid. Ik overlegde met de verzorging of ik zoiets intiems wel mocht doen. Ze kaatsten de bal terug: Als jij je er niet ongemakkelijk bij voelt, dan kan je die mevrouw gewoon helpen.

Openheid heeft te maken met eerlijkheid, voorzichtigheid en verantwoordelijkheid. De openheid die een organisatie als WikiLeaks beoogt, leek conceptueel heel aantrekkelijk maar heeft praktisch voor heel wat problemen gezorgd. De idee van WikiLeaks over openheid matcht niet automatisch met die van een ander. Misschien wil men ook geen verantwoordelijkheid dragen voor de gevolgen en heiligt het doel elk middel. Het waarheidsgehalte van de stroom aan informatie is niet of nauwelijks te toetsen voor de individuele lezer.

Openheid is voor mij ook verbonden met gastvrijheid. Stel je wordt uitgenodigd bij iemand thuis of je ontvangt zelf gasten. Dan is het prettig op de hoogte te zijn van de gedragscode. Een gast die zich grensoverschrijdend gedraagt, zal niet meer uitgenodigd worden. De gastheer of –vrouw beweegt op eigen terrein en de gast mag dat domein betreden. Er zal dus gecommuniceerd moeten worden over waar de grenzen liggen.

Jaren geleden liep een nieuwe schoolvriend van mijn zoon tegelijkertijd met een hoi de keuken in, gooide de koelkast open en schonk zichzelf wat te drinken in. Ik heb de knul duidelijk verteld, dat ik dit nu door de vingers zou zien, maar dat ik dit gedrag niet prettig vond. Als hij dorst had, kon hij mij of mijn zoon daar om vragen. De verbaasde knul antwoordde dat hij dat altijd zo deed. Dat verbaasde me, maar veranderde mijn regel niet: hij was daar en toen mijn grenzen overgegaan.

Een prettig soort openheid is een balans tussen openheid en geslotenheid. Niet iedereen hoeft alles van iedereen te weten of te zien. Zo’n overload aan informatie zou onverschilligheid in de hand werken of het tegendeel: een big brother is watching you.
In dialoog gaan en delen wie we zijn, wat ons bezighoudt, waar we mee bezig zijn en waar we van dromen is prima. Dat kan ertoe bijdragen dat we ons prettiger voelen bij elkaar. Dat opent de mogelijkheid naar meer gezamenlijkheid te groeien.

Openheid heeft te maken met het verleggen van grenzen en daarbij voorzichtig omgaan met een ander zijn of haar ruimte. Ik heb de mevrouw in het verzorgingstehuis vaker naar het toilet begeleid. Zij vertrouwde me en mijn gêne veranderde in vertrouwelijkheid. WikiLeaks kreeg te maken met OpenLeaks, beschuldigingen en rechtszaken. Wanneer mensen nu bij mij over de vloer komen, zeg ik sneller dan voorheen: “Pak maar, ga je gang”.